Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Klasik Mantığa Giriş: Klasik Mantıkta Dedüksiyon Akıl Yürütme Özellikleri Nedir?

Mantıkta geçerli bir dedüksiyona baktığımızda, böyle bir dedüksiyonun bir çıkarım olduğunu görürüz. Çünkü geçerli bir dedüksiyonda, sonuç öncüllerin içinde zaten örtük veya saklı olarak vardır. Örneğin, "Bütün insanlar ölümlüdür; Sokrates bir insandır; o halde Sokrates ölümlüdür." gibi bir geçerli dedüksiyonda, Sokrates'in ölümlü olduğunu bildiren sonuç önermesi, zaten "Bütün insanlar ölümlüdür." öncül önermesinde örtük ve saklı olarak bulunmaktadır. Bu nedenle, dedüksiyon, öncüllerde örtük veya saklı halde bulunanı açığa çıkarma, örtüyü kaldırma işlemi olarak kendini gösterir. Dedüksiyonun bu niteliği bilgi açısından felsefe tarihi içerisinde bir eleştiri konusu olmuş ve dedüksiyonun bize yeni bir bilgi vermediği, eldeki bilgiyi yinelediği söylenmiştir. Gerçekten de, dedüksiyonda, sonuç önermesi, kımından öncüllere ne yeni bir şey katar, ne de bu öncüllerin içeriğini aşan yeni bir şey bildirir. Tekrarlamak pahasına vurgulamalıyız ki, dedüksiyonun işlevi, öncüllerde zaten saklı veya örtük olarak içerilmiş olanı sonuç önermesinde açığa çıkarmaktan ibarettir. Bu nedenle, dedüksiyona bilgilerimizi arttırıcı bir düşünme yönteminden çok, bu bilgilerimizi çözümleyici, açığa çıkarıcı, denetleyici bir akıl yürütme türü olarak bakmak uygun olur. Ancak dedüksiyonun esas önemi ve işlevi, bilgilerimizi bir kuram ve hattâ sistem içerisinde düzenlememize elveren kanıtlayıcı özelliğindedir. Bilimler kadar matematik ve felsefe de, dedüksiyonun bu özelliğinden hep yararlanırlar.

Burada "dedüksiyon" terimi ile ilgili bir terminolojik saptama yapmak da gerekli görünmektedir. Türkçede bu terime karşılık olarak tümdengelim terimi önerilmiş ve benimsenmiştir. Ancak, tümdengelim terimi, bütün-parça ilişkisini çağrıştırmakta, bütünden parçaya doğru bir gidişi sezinletmektedir. Oysa her dedüksiyon bir tümdengelim değildir. Örneğin, "Tüm A'lar B'dir." ve "Tüm B'ler C'dir." öncüllerinden "Tüm A'lar C'dir." sonucunu elde ettiğimizde, burada bir "tümden gelme" yoktur; "tümden tüme geçme" vardır. Ama bunun yanısıra, yukarıdaki (2), (5) ve (6) numaralı örneklerimiz birer tümdengelimdir. Çünkü bu örneklerde "tüm"ün içinden bir parçayı, sonuç önermesi halinde elde ediyoruz. O halde, tümdengelim terimi dedüksiyon terimini kısmen karşılamaktadır veya tümdengelim terimi bazı dedüksiyonları adlandırmakta kullanılabilir. Bu nedenle, bu kitapta dedüksiyon terimini korumayı uygun buluyoruz.

KAYNAK: KLASİK MANTIK KİTABI