Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Klasik Mantığa Giriş: Klasik Mantıkta Akıl Yürütme Nedir? Ne Değildir?

Mantıkta akıl yürütme, en az iki düşünce arasında, bu düşüncelerden birini öbürünün kanıtlayanı olarak ele alıp buradan bir sonuca ulaşmaktır. Bir başka deyişle, akıl yürütme, kanıtlama, ispat dediğimiz bir düşünme işlemidir. Yukarıda da belirtildiği gibi, düşünce ve dil arasında bir özdeşlik olduğunu ileri süremesek de, düşünme faaliyetinin ürünü olan düşüncelerimizi ancak dil aracılığıyla ifade edebiliyoruz. Dolayısıyla düşüncelerin mantığın konusu olabilmeleri için, herşeyden önce dil aracılığıyla ifade edilmiş, dile getirilmiş olmaları zorunludur. Düşüncelerin dil aracılığıyla ifade edildiği temel dilbilgisel birime tümce dendiği bilinir. Düşünceye, düşünme faaliyetinin ürünü olarak baktık ve onu "düşünülmüş olan şey" diye tanımladık. Düşünme etkinliğinin yukarıda değinilen karmaşıklığı ve çokyönlülüğü anımsandığmda, bu faaliyetin ürünü olan düşüncelerin de çok çeşitli olacağı hemen anlaşılır. Gerçekten de, hem psikolojide, hem dilbilgisinde, düşüncelerimizin istek, buyruk, soru, koşul, haber, bilgi vb. türünden olabileceği belirtilir. Bu düşünceler dildeki yansımalarını istek tümcesi, buyruk tümcesi, soru tümcesi, koşul tümcesi, haber (bilgi) tümcesi gibi tümce türleri içinde bulurlar. İşte mantık, bu tümce türleri içerisinden, yalnızca bir kanıtlama, bir ispat konusu olabilen düşünceleri ifade eden tümce türüyle ilgilenir. Bir kanıtlama, bir ispat konusu olabilen düşüncelere yargı denir. Bir yargı (hüküm) bildiren tümce türüne dilbilgisinde "haber tümcesi" dendiği bilinir. Mantıkta ise, bir yargı bildiren, yani doğru veya yanlış olabilen tümce türü önerme adını alır. Bu terminolojik belirlemeler mantığın nasıl sınırlandırılmış bir konu alanına sahip olduğunu gösterebileceği gibi, onun temel konusu olan akıl yürütme üzerine daha tam bir tanım yapmamızı da sağlayabilir: Akıl yürütme, en az iki önerme arasında, bu önermelerden birini öbürünün kanıtlayanı olarak ele alıp buradan bir sonuç çıarma işlemidir. Akıl yürütmede kanıt, gerekçe durumundaki önerme veya önermelere öncül (veya: öncül önerme), kanıtlanan, gerekçelendirilmiş önermeye ise sonuç (veya: sonuç önermesi) denir. İşte mantık, bir akıl yürütmede kanıtlayan durumundaki öncül veya öncüllerle, kanıtlanan durumundaki sonuç önermesi arasındaki kanıtlama bağıntısını inceler. Hattâ bazı mantıkçılara göre, mantığın temel konusu, bir akıl yürütmede öncül veya öncüllerin sonucu kanıtlayıp kanıtlamadıklarını denetlemektir. Bu amaçla mantık çeşitli akıl yürütme türlerini ele alarak, bunların formunu, yapısını çözümler. Bu temel yönüyle mantık, akıl yürütmelerin yapısını çözümleme, kanıtlama, kanıtları tartma, değerlendirme ve denetleme bilgisi olarak tanımlanabilir. Ayrıca mantığın, akıl yürütmeleri, akıl yürütmede yer alan önermelerin içeriğinden, bilgisel değerinden bağımsız olarak yalnızca formel yönden ele aldığı anımsandığında, ona yüzyıllardır verilen formel mantık adının anlamı daha açık hale gelir.

KAYNAK: KLASİK MANTIK KİTABI