Çevrimdışı

Bütün meslek dallarında olduğu gibi, anatomi bilim dalında ve hekimlikte de özel tarif ve terimler
vardır. Bu tarif ve terimler, çabuk ve doğru açıklama ve aynı zamanda doğru anlaşılmayı
sağlar. Bu nedenle anatomi derslerinde, bu tıp disiplinine ait özel tarif ve terimlerin öğrenilmesi gerekir.
İnsan vücudu dış şekline göre ikiye ayrılabilir.

Bunlar;
- Gövde
- Uzuvlar (extremite) dır.
Kol ve bacaklar insan vücudunun uzuvlarını, boyun (collum) ve gövde (truncus) ise diğer
kısımlarını meydana getirir.
Gövde kendi içinde üçe ayrılır. Bunlar;
- Göğüs (thorax)
- Karın (abdomen)
- Leğen (pelvis) dir.
Bu kısımların herbiri ayrı yapı elemanlarından yapılmış olup, önemli ve değişik organları
muhafaza ederler.
İnsan vücudu bilateral simetrik yapı olarak kabul edilir ve median (orta) bir düzlem ile iki
kısma ayrılabilir.
Median düzleme paralel olan ve bu düzlemin her iki yanında yer alan düzlemlere sagittal
düzlem adı verilir.
Vücudun uzun eksenine dik olarak oluşmuş düzlem transvers düzlem adını alır.
Alına paralel geçen düzlemlere ise frontal düzlem adı verilir.
Median düzlem düşünüldüğünde, bu düzlemden daha yanda bulunan (dıştaki) vücut
bölümüne "lateral"denir. Median çizgiye doğru yer alan kısım ise "medial" olarak adlandırılır.
Burada medial ve median tariflerine çok dikkatli olarak bakmak gerekir. Görüldüğü
gibi bu iki tarif birbirinin aynı değildir.
Vücut bütünü içinde, baş (cranium) tarafına doğru yapılan tariflerde "cranial" veya "superior"
terimi kullanılır. Buna karşılık, aşağıya doğru veya hayvanlarda kuyruk istikametinde
(cauda) yapılan tariflerde "caudal" veya "inferior" kelimeleri kullanılır.
Öne doğru (karın yönünde) "ventral" veya "anterior" terimleri kullanılır. Arkaya (sırt, dorsum)
doğru ise "dorsal" veya "posterior" terimleri kullanılarak tarifler yapılır.
Baş bölümünde (cranium) yön belirten özel kelimeler, biraz farklılık gösterir. Burun (gaga)
yönünde "rostral" terimi de kullanılır ki, bu terim ön tarafı belirtir. Arka tarafı belirtmek için ise
"occipital" terimi kullanılır.
Ekstremitelerde adlandırma biraz daha değişik bir özellik taşır. Bunun için tariflerin yapılması
ancak anatomik durumda söz konusudur. Bir başka deyişle vücudun anatomik konumda
olması şarttır ve buna göre tarifler yapılır.


*Anatomik durum

Anatomik durumda olan bir vücutta, ayaklar birbirine paraleldir. Bu şekilde dik olarak duran
bir kişinin, el avuçları öne bakar ve kollar hafif bir şekilde yanlara doğru sarkıtılmış durumdadır.
Bu durumda iken, ön kolu oluşturan iki kemik birbirine paralel bir durum almıştır
(dışta=radius, içte=ulna). Buna göre ön kolda bir tarif yapılırken, radial tarafa yapılan tarif lateral,
ulnar tarafa yapılan tarif ise medial olarak belirtilir. Elin avuç kısmı palmar, sırt kısmı
ise dorsal olarak adlandırılır. Ayak sırtının tarifinde de "dorsal" terimi kullanılır. Fakat ayak
tabanı için adlandırma "plantar" terimi ile yapılır.


*Hareketlerin Anatomik Adları

İnsan vücudunda hareketlerin anatomik adları da vardır. Bu adlandırmada da yine vücudun
anatomik durumu esas olarak alınır. Buna göre anatomik durumda, birbirlerine paralel olan
ön kol kemikleri (radius ve ulna) ve yine bu durumda öne doğru bakan elin palmar (iç) yüzeyi,
elin pronation ve supination hareketlerinde değişik durumlar gösterirler.Pronation hareketinde,
baş parmak içeriye doğru döndürüldüğünde elin sırtı da öne doğru döner. Bu sırada
radius da ulnanın üzerinde uzun eksene göre bir dönüş yapar. Bu bir örnekle açıklanırsa,
masa üzerinde duran paranın alınması için elin pronation hareketini yapması gerekir. Bunun
tam tersi olan harekete ise supination adı verilir. Bu harekete, çeşmeden avuçları ile su
içmek isteyen bir kişi örneği verilebilir. Avuçları ile su içmek isteyen kişinin supination
hareketi yapması gerekir.

Hareketli organların, belirli bir merkez veya düzlem (eksen) düşünüldüğünde, bu merkezden
uzaklaştırılmasına abduction, bu merkeze yaklaştırılmasına adduction adı verilir.
Ana eksenlere göre yapılabilen hareketlerin tümünü ortaya koyan ve bir bakıma dairesel bir
hareket şeklinde ortaya çıkan harekete ise circumdiction adı verilir.
Flexion, bükülme (kapanma) için; extention ise açılma (gerilme) için kullanılan kelimelerdir
ve tek eksenli eklemlerin esas hareketleridir. Opposition iki şeyin birbiri üzerine getirilmesi
hareketinin adıdır. Bu hareketin tersine ise reposition denir.

Vücut üzerinde tarifler yapılırken gövdeye yakın olmak üzere proximal (basal), gövdeden
uzakta olmak üzere ise distal (apical) terimleri kullanılır. Bu adlandırmalar özellikle bir extremitenin
veya bir hücrenin durumu ifade edilirken yapılır.
Beyinde tarifler yapılırken, alın tarafını belirtmek üzere çoğu kez rostral terimi kullanılır. Apical
ve basal kelimeleri aynı zamanda Histoloji'de de kullanılır.
Vücudun tümü düşünüldüğünde, vücut içinden geçen ve birbirlerine dik olarak uzanan, üç
değişik yönde esas eksen vardır. Aslında, bir boşlukta, vücudun ve ekstremitelerin durumları
veya hareketlerinin tarifleri de bu eksenlere göre yapılır. Bu ana eksenler şunlardır:
- Sagittal eksen,
- Vertical eksen,
- Transvers eksen.

*Sagittal Eksen
Anatomik durumda bulunan bir vücut düşünüldüğünde, önden arkaya doğru uzanan eksendir.

* Vertical Eksen
Yukarıdan aşağıya doğru uzanan düşey yöndeki eksendir.

*Transvers Eksen
Yere paralel olmak üzere, vücudun sağ veya solundan diğer tarafa doğru uzanan yatay eksendir.
Yukarıda belirtilen ana eksenlere göre, daha önce tarif edilen temel hareketler ortaya çıkar.
Bu hareketler şunlardır.
- Sagittal eksene göre abduction-adduction
- Vertical eksene göre iç ve dış rotasyon
- Transvers eksene göre flexion-extention (bükme ve açma)

__________________
Geçmiş daima unutulur Rimbaud!