Çevrimdışı

Kemikler Arası Birleşmeler ve Eksenlerine Göre Eklemler


A) Kemikler Arası Birleşmeler
Kemikler birbirleri ile hareketsiz veya hareketli olarak birleşirler. Hareketli birleşmede eklemler
meydana gelir.


1- Hareketsiz Birleşmeler (Synarthrosis)

Yalancı eklem olarak da tanımlanırlar. Bu eklemleşmelerde bazen çok az bir hareket
görülebilir veya hiçbir hareket bulunmaz. Bu tür kemik birleşmeleri, kemikler arasındaki birleştirici
materyalin özelliğine ve birleşme şekline göre kendi arasında sınıflandırılır.


a- Fibros Bağlantılı eklem (Syndesmosis) : Burada iki kemik, geniş bir
şekilde oluşmuş bir bağ veya fibros doku aracılığı ile birleşmişlerdir. Bazen de, iki kemik
arasında çok dar bir bağ dokusu bölümü bulunur. Bu tür eklemlerde ya çok az bir hareket
olabilir, ya da hiçbir hareket görülmez. Ön kol ve bacak kemikleri arasındaki membrana interossea
ve kafa kemiklerinin sutural (dikişsi) birleşmeleri, bu grup eklemleşmeye örnek olarak
verilebilir.


b- Kıkırdak Bağlantılı Eklem (Synchondrosis) : İki kemik arasındaki
birleşme, hyalin kıkırdak aracılığı ile oluşur. Bu eklemleşmede geçici bir durum söz konusudur
ve daha ileri yaşlarda, aradaki kıkırdak tabaka da kemikleşerek ortadan kalkar. Göğüs
kemiği (sternum) ile kaburgalar arasındaki eklemler buna örnek olarak verilebilir.


c- Kemik Bağlantılı Eklem (Synostosis) : Burada, iki kemik arasındaki
birleşme, kemikleşmiş bağ veya kıkırdak doku aracılığı ile oluşur. Kafa kemikleri arasındaki
suturaların daha ileri yaşlarda kemikleşerek ortaya koydukları eklem şekli verilebilecek en
tipik örnektir.


2- Hareketli Birleşmeler (Diarthrosis)
Bu şekilde birleşmelerin en büyük özelliği, eklemi oluşturmak için biraraya gelen kemiklerin,
birbirlerine göre ileri derecede hareketli bir durum ortaya koymalıdır. Bu durumda gerçek
eklemden söz edilmiş olur. Diarthros eklemlerin ortak özellikleri şunlardır :

- Eklem yüzleri
- Eklem kapsülü
- Eklem boşluğu
- Eklem sıvısı

a- Eklem Yüzleri : Kemiklerin eklem yapan uçları, bu eklemin hareket özelliğine
göre şekillenmişledir ve özel bir yapı gösterirler. Harekete katılan yüzler, eklemin durumuna
göre ya hyalin, ya da fibröz kıkırdak ile döşenmiştir. Değişik kalınlıklarda olabilen bu örtüler,
hareket sırasında ortaya çıkan kuvvetlerin karşılanmasını ve aynı zamanda artiküle eden
kemik yüzeylerin aşınmalarını önleyici bir rol oynar.
Bazı eklemlerde karşılıklı eklem yüzleri son derecede güzel bir uyum gösterirler. Buna
karşılık bazı eklemlerde ise (çene eklemi gibi) karşılıklı kemik yapıların şekil bakımından
uyumları çok zordur. Bu durumda eklem yüzlerinin fonksiyonel uyumu, eklem aralığında yer
bulan kıkırdak bir yapı (discus veya meniscus) aracılığı ile sağlanır. Bazen eklem çukurunun,
eklem başına göre çok küçük olduğu görülür. Bu durumda, eklem çukuru çevresinde
yer alan, yine kıkırdaktan oluşmuş, dudak şeklindeki bir yapı ile, artiküle eden yüzey genişletilir
ve karşılıklı fonksiyonel uyum sağlanır. Bu yapı fibröz kıkırdak karakterindedir ve
labrum adını alır.

b- Eklem Kapsülü (Capula articularis) : Bağ dokusundan iki tabakadan
oluşmuş bir yapıdır. Dış tabaka, daha kuvvetli bir yapıya sahip olup, kemiğin peritosu ile devam
eder. Eklem kapsülünün dış tabakasına membrana fibrosa adı verilir. İç tabaka ise,
bağ dokusundan oluşmuştur ve membrana synovialis adı ile tarif edilir. Bazı eklemlerde
kapsül, yer yer bağ dokusu liflerinin bir araya gelerek bantlar oluşturmaları ile kuvvetlendirilmiştir.
Bu şekilde oluşan bantlar (ligament) bir yandan eklem kapsülünü kuvvetlendirirken,
öte yandan eklemde ortaya çıkan hareketleri yönlendirir veya kısıtlayabilirler. Eklem
kapsülünün iç tabakası (membrana synovialis) damar ve sinirlerden zengindir. Eklem içi
sıvısı (synovia) bu tabaka tarafından salgılanır.


c- Eklem Boşluğu (Cavum articulare) : Bazen eklem aralığı olarak da belirtilir.
Bu şekilde tanımlanmasına rağmen, büyük hacimli bir boşluk anlaşılmamalıdır. Tamamen
tersine, kapiller bir aralık halindedir. Normal olarak hermetik bir durumdadır. Bu durumda
atmosfer basıncı eklem üzerine oldukça büyük sınırlarda etki yaparak, eklemi
oluşturan yüzeyleri birbirine yaklaştırır. Bu bakımdan eklem aralığındaki negatif hava
basıncı önemli fonksiyonel bir rol oynar.


d- Eklem sıvısı (synovia) : Yapışkan, kaygan bir sıvıdır. Bu yapısı nedeniyle
eklem yüzlerinin karşılıklı hareketlerini kolaylaştırır. Yüzeylerin birbirlerine karşı kaymaları
daha rahat sağlanır. Bazı durumlarda, membrana synovialisin patalojik nedenlerinden dolayı
daha çok miktarda synovia salgılanır. Bu durumda eklem kapsülü gerilir. Ağrılar ortaya çıkar.
Diarthros eklemlede bazı yardımcı elemanlara da rastlanır. Discus articularis veya meniscuslar
bu tür yapılardandır. Eklem yapan yüzlerin birbirlerine uyumunu sağlayan ve eklem
çukuru etrafından bir dudak şeklinde yapılaşma gösteren kıkırdak yapılar da (labrum)
yardımcı oluşumlardandır. Bunlara ilaveten, kaymayı kolaylaştırıcı içi sıvı dolu keseler (bursa synovialis)
ve yine içi sıvı dolu olan kılıflar (vaginae synoviales) da belirtilmelidir.
Hareketsiz ve hareketli birleşmeleri özetleyin ve örnekler verin.


B) Eksenlerine Göre Eklemler
Eklemler, konveks eklem yüzlerinin şekillerine göre gruplara ayrılabildiği gibi, eklem ile ilgili
ana eksenlerin sayısına göre de sınıflandırılabilirler. Eksenlerine göre bir sınıflandırma
yapıldığında, üç ana eklem grubu elde edilir.

- Tek eksenli eklemler
- İki eksenli eklemler
- Çok eksenli eklemler


1- Tek Eksenli Eklemler
Menteşe şeklinde eklemler olarak da adlandırılırlar. Bu eklemde, hareketlerin elde edilmesi,
sadece bir düzlemde ve tek bir eksene göredir. Dirsek eklemi ve parmak falanksları
arasın-daki eklemler bu tür eklemlerdir. Bu eklemlerle fleksion ve ekstension hareketleri elde
edilir.

2- İki Eksenli Eklemler
Bu tür eklemlerde iki düzlemde hareket elde edilir. Eksenler hem birbirlerine hemde kemik
eksenine dik durumdadır. Eğer şeklinde veya elipsoid şekilde bulunurlar. El bileği ve el
başparmağının eklemleri buna örnek olarak verilebilir. Fleksion/ekstension ve abduksion/
adduksion hareketleri elde edilir.

3- Çok Eksenli Eklemler
Bu tür eklemlerde en az üç eksen bulunur. Yüzlerden birisi konkav, diğeri ise konvekstir.
Omuz ve kalça eklemleri bunun için bir örnek olarak verilebilir. Bu tür eklemlerde üç ana eksen
de eklemin ortasındaki bir noktadan geçerler. Horizontal, sagittal ve vertikal olarak
uzanırlar. Bu eklemlerde; fleksion/ekstension, abduksion/adduksion ve iç rotasyon/dış rotasyon
hareketleri elde edilir. Bir de, bu hareketlerin hepsinin katılımı ile ortaya çıkan sirkumdiksion
hareketi de yapılır.

__________________
Geçmiş daima unutulur Rimbaud!