Çevrimdışı

103 yıl önce Einstein’ın ortaya attığı fikri ispatlamak için kendisi gibi 200’den fazla bilim insanıyla bir araya geldi. Üzerinde tam 20 yıl çalıştı. Sonunda geçen hafta devasa kara deliği görüntülemeyi başardı. Feryal Özel, ‘çığır açan’ bu projedeki tek Türk bilim insanı. Özel’i, Arizona Tuscon’daki evinde yakaladık. O, şu anda bilim dünyasının en ilgi gören insanlarından biri. Ama sadece astrofizik konuşmadık; bilim insanı olmak dışında, özel hayatını ve başka nelerle uğraştığını öğrendik: İki kız çocuğu annesi. Aynı zamanda 42 kilometre koşan bir maratoncu, Ironman’de derece alan bir triatlet...

Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.

CERN’de ne kadar kaldınız?
- O yıl Danimarka ve Cern arasında gidip geldim. Okulum Kopenhag’daydı ama yaptığım çalışmalar CERN’deydi.
Hangi yıl?
- 1997. Sonra Harvard’da doktora. Harvard’da astrofiziğe yönelmeye karar verdim. Temel fizik çalışmalarımı evrenden edindiğimiz gözlemlerimizden gelen datalar üzerine kurmaya karar verdim: Kara delikler, nötron yıldızlar...
Biraz Harvard’dan bahsedebilir misiniz? Herkesin rüyası ancak siz kabul edilince önce erteliyorsunuz, sonra devam ediyorsunuz...
- Bir sene erteledim çünkü Avrupa’daki imkânlardan yararlanmak istedim. Harvard’a 1997’de döndüm. Dört yıl doktoramı yaptım. 2001’de Princeton’a taşındım. Princeton’daki İleri Araştırmalar Enstitüsü’ne kabul edildim. Aynı zamanda NASA’nın kadrosuna da kabul edildim. Bu, doktoradan sonra NASA’nın verdiği bir imkân. En son Arizona Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine başladım.
Kariyerinizde ‘ilk Türk kadın olmak’ gibi bir hayal var mıydı?
- Bildiğim başka Türk yoktu ama ben olaya böyle yaklaşmadım. “İlk Türk benim, ilk şu benim bu benim” gibi bir yaklaşımım olmadı. Benim yolum oraya düştüğü için oralarda bulundum.
20 yıldır çalışıyor
Kaç yıldır kara delik üzerine çalışıyorsunuz? NASA ile ortak bir proje miydi?
- Paralel olarak yürüttüğümüz farklı çalışmalar oluyor ama belli bir noktaya varması uzun yıllar alıyor. Yaklaşık 20 yıldır kara deliklerin farklı özellikleri üzerinde, olay ufku teleskopunun farklı aşamaları üzerinde duruyorum. Ama “Sırf onun üzerine mi çalışıyorsun” derseniz; hayır. Aynı zamanda nötron yıldızları üzerine ve bununla hiç ilgisi olmayan iki NASA projem oldu. Birinin hâlâ başındayım, birinin de üyesiyim.
Kara deliğin görüntülenmesi bir çığır açtı. Peki bugüne kadar fizikçiler, astrofizikçiler tüm bildiklerini unutacak mı? Nedir bu görüntünün önemi?
- Hayır; öyle değil. Kara deliklerin kendilerinden belirli bir mesafe uzaklıkta olan ışığı ve maddeleri yuttuğunu biliyoruz. Ama ondan biraz daha dışarıda olan madde ışıma yapabiliyor ve o ışık bize ulaşabiliyor. Yani biz aslında beklediğimizi bulduk. Hatta fiziksel teorilerimize, bilgisayardaki modellemelerimize ne kadar yakın çıktığı konusunda şaşırdık. Kara delikler çevrelerindeki yıldızlardan gaz kütleleri emiyor. Yani yerçekimi çok fazla olduğu için fazla yaklaşan yıldızlardan bir kısmını kendilerine doğru çekiyor. Kara deliğin çevresinde dolaşan bir disk gibi bir şey oluşuyor. Ve yavaş yavaş dönerek kara deliğe doğru yaklaşıyorlar.
Peki sonra ne oluyor?
- Kara delikten uzaktayken yine onun yerçekiminin etkisindeler ama ışıma yaptıkları zaman bu ışık bize ulaşabiliyor. Ancak kara deliğe çok yaklaşırlarsa, geri dönüşü olmayan noktaya geliyorlar. Kara delik ışığı bile yutuyor. Çektiğimiz görüntüde dışarısının parlak olması, ortasının karanlık olması tam beklediğimiz şey aslında. Tam yuvarlak da değil, ama tam bir simit de değil... Kara deliğin çevresindeki gazların döner bir hareketi... Bu hareket nedeniyle bize doğru dönen tarafı daha parlak, bizden uzaklaşan tarafınsa parlaklığı daha az. Tam simetrik değil...
Bilim dünyası açısından bundan sonra ne olacak? Kara delikten sonrası daha bilinir olacak mı?
- Bizim bir amacımız kara deliklerin çevresindeki ortamı anlamaktı. Diğer bir amacımız da Einstein’ın Görelilik Teorisi’nin var olabileceğini göstermesiydi. Bir teori bir şey öngörüyorsa onu gidip görmeniz lazım. Doğruluğunu ispatladık ama bundan sonrası nereye gidecek, test etmeye devam edeceğiz. Teori sadece “Kara delik var” demiyor. Çektiğimiz resimde, ışığın olmadığı merkezdeki karanlığın ne kadar büyük olacağını, şeklinin ne olacağını da söylüyor. Bütün bunların testini yapmaya devam edeceğiz.
(Hürriyet)

__________________