Çevrimdışı

Günümüzün jet motorlu uçakları, kalkış esnasında 100-120 desibel arasında gürültü çıkarıyor.

Devletler ve havacılık otoriteleri ise uçak gürültüsünün aşağıya çekilmesi için uçak ve motor üreticilerine ciddi baskı yapıyor. Havalimanlarındaki 60 desibellik gürültü etki alanları giderek daha da küçülüyor. Artık şehrin merkezindeki havalimanlarına son teknoloji ürünü motorlarla iniş-kalkış yapan yeni nesil uçaklar, gürültü limitlerinin altında uçabiliyor.

Londra havalimanlarının kota sayma sınıflandırmasında düşük değerler elde eden en büyük yolcu uçağı Airbus A380'i yeni nesil Rolls-Royce Trent 900 motoru uçuruyor. (Kota sayma sistemi: Londra'nın üç havalimanında 23.30 ve 09.30 arası uçak trafiğinden kaynaklanan gürültüyü kısıtlayan sistem.) QC1 (Kota Sayımı 1) iniş ve QC2 kalkış gürültü seviyesi limitlerinden geçmesi için ve 3'üncü fazın 24 (EPNdB'sinden-duyulan etkili gürültü desibelinden) daha fazlasını başarabilmek için tasarlandı.
Artan uçak sayısına rağmen, dünya filosunun her yıl ürettiği toplam gürültü seviyesi de aşağı çekiliyor. Bu çerçevede Boeing 787 ve Airbus A350 XWB için geliştirilen Trent motorları ise Rolls-Royce'un şu ana kadar tasarladığı en çok yakıt tasarruflu motorlar olacak.

Motor üreticileri ise halihazırda 20 yaş üzerindeki bin adet uçağın başta gürültü olmak üzere diğer nedenlerden servis dışı kalması nedeniyle pazarlarının daha da büyümesinden ümitliler.

Berlin'de Rolls-Royce'a ait Sivil Orta ve Küçük Ölçekli Motorlar Merkezi'ndeki brifinglerde özellikle gürültü konusu dikkatimi çekti. Uçak motoru üretiminin üç aşaması var. Berlin Teknik Üniversitesi'nde işin araştırma tarafı, Rolls-Royce'da (RR) çalışmaların kullanılabilir teknolojiye dönüştürülüp geliştirmesi ve üretilmesi, Anecom AeroTest ünitelerinde ise üretilen motorların her yönüyle test geçirilme aşamasını görünce, sloganla uçak üretmek üzere yola çıkanlar için üzüldüm. Mesela üniversitede geliştirilen bir türbin bıçağının endüstriye ne zaman kazandırabileceğini sordum: "Tahminen 10 yıl sonra" cevabını aldım. Gerisini siz düşünün.

Havayolları uçak motor tercihinde işletme maliyetine, bakım, onarım ve yakıt sarfiyatına dikkat ederken, havacılıkta kural koyan otoriteler ise karbon salınımı ve gürültü limitlerine ağırlık veriyor. Rolls-Royce Almanya Motor Direktörü Dr. Karsten Mühlenfeld, "Havayolları uçak gürültüsüyle ilgilenmiyor. Çünkü onlar maliyet detayına bakıyor. Ancak otoritelerin koyduğu emisyon ve gürültü azaltma limitleri için yoğun çalışıyoruz" dediğinde, merakımı engelleyemedim ve sordum. "Nasıl?" Uçak motorunun dört aşamadan oluşan her bölümü için oldukça teknik ve akıl kârı olmayan araştırmaların detayından bahsetti. Ben en basitini anlatayım. Motorların ön kısmından yer alan fanlar artık düz değil, belli eğimlerde üretilirken bıçak sayısı da azaltılarak gürültü seviyesi ciddi şekilde aşağı çekilmiş.

RR, geliştirdiği teknolojileri sivil ve askeri uçak motorları, deniz motorları ve enerji türbinleri alanında kullanıyor. Ama asıl ağırlık alanı uçak motorları. Özelikle büyük gövdeli uçak motoru pazarında liderler. Fakat bu dünyayı yakından tanımak en az uçak üreticileri kadar ilginç ve heyecan verici.

BÜYÜK UÇAK MOTORLARININ PAZAR LİDERİ
RR, sivil havacılıkta yüzde 45, savunmada yüzde 20, denizde yüzde 24 ve enerjide yüzde 11 pazar payına sahip. 59.2 milyar frank değerinde siparişi var. 39 bin işçinin çalıştığı motor üreticisi 50 ülkede hizmet veriyor.

GÜRÜLTÜ 2020'DE YÜZDE 50 AZALACAK
RR, çevresel problemleri çözmeyi amaçlayarak, Avrupa Hava Deniz Araştırmaları Danışma Konseyi (ACARE) kararları kapsamında, karbondioksit emisyonlarını 2020'ye kadar yüzde 50, 2050'ye kadar yüzde 75; nitrojen azot oksitlerinin emisyonunu 2020'ye kadar yüzde 80 ve 2050'ye kadar yüzde 90 azaltmayı, duyulan uçak gürültüsünü ise 2020'ye kadar yüzde 50 ve 2050'ye kadar yüzde 65 azaltmayı hedefliyor.

Jet Motoru Nasıl Çalışır?
Jet motorları, ön taraftan içeri fan ile alınan havanın yakıtla karıştırılıp patlatılarak arkadan çıkartılması şeklinde çalışır. İçeride sıkışan hava aniden dışarı çıkmak ister ve motorun arkasında çok büyük bir itme kuvveti oluşur. Etki-tepki prensibini göz önüne aldığımızda itilmek istenen hava, bu kuvvete tepki gösterecek ve motorun ileriye doğru hareketini sağlayacaktır. Uçaklarda kullanılan sistem bundan ibarettir. Önden alınan hava çok büyük bir vakum oluşturmaz yani motor fanının büyüklüğü ve devri ölçüsünde havayı motor içerisine alır. Fakat motor içerisindeki patlamayla beraber arkaya verilen hava itişi çok fazladır.

__________________