Rümeysa DURAK

Alışveriş tutkusu bağımlılık gibidir. Hele de günümüzün cazip fırsatlarına hayatımıza kolaylık sağladığı iddia edilen kredi kartları da eklenince bu iş iyice içinden çıkılmaz bir hal alır. Peşin para ödemeyince yaptığı harcamayı fark etmeyen çiftler gerçek manada ihtiyaç olanla keyfi olanı ayırt etmeksizin harcamaya başladıysa, gelen faturaların beraberinde gerginlikler getirmesi de kaçınılmaz olur. Bu durumda eşlere düşen elinin ayarını bilmek, ortak bütçeyi iyi hesap etmektir. Ortak bütçeyi iyi hesap etmek ise “benci” bir zihniyeti bir kenara bırakarak her adımda ikili düşünüp “biz” olmanın farkına varmaktan geçer. Ancak bu şekilde, benlikten uzaklaşıldığı takdirde, yapılan bilinçsiz alışverişin sonunun nereye varacağı görülür ve böylece tatsızlıkların yuvamızı çatırdatmadan önüne geçilmiş olur.

BORÇLAR KARŞISINDA NASIL BİR YOL İZLENMELİ?

İlk olarak alışveriş salgınına tutulmadan önce frene basmayı bilmek gerekir. Pek çok ailenin ocağının borçlar yüzünden söndüğünü görüp keskin bir viraja girmeden kendimize ya da eşimize “dur” demek gerekir. Bizlere çok uzak gelse de bu durum, “Biz yaşamayız böyle bir krizi, elimizin ayarı var” desek de yaşadığımız zaman bizi buna itiyor ne yazık ki. Her gün yeni bir ürün, yeni bir indirim, yeni bir moda çıkıyor karşımıza. Evliliğimizin, alışveriş tutkumuz ve bu tutkumuzun sebep olduğu maddi sıkıntılar, borçlar yüzünden sarsılmasını istemiyorsak uzmanlara kulak verelim.

Uzman psikiyatrist Barış Önen Ünsalver eşlerin borçlar karşısında bilinçli ve yapıcı bir tavır takınması gerektiğini belirtiyor ve ekliyor: “Borç ödeyip, sorun yokmuş gibi davranılmamalıdır. Borç konusunu hiç konuşmamak da sürekli konuşmak da ilişkiyi yıpratır ve sorunun çözümsüz kalmasına neden olur. Borçlara sebep olan eş suçluluk hisseder ve suçluluk duygusu öfkeyle dışa vurulabilir. Yani suçlu hissettiği için daha öfkeli tepkiler verebilir. Ya da suçluluk yetersizlik hissi ve özgüven düşüklüğüne neden olabilir. Bu duygular alışveriş ya da para harcama davranışını daha da arttırabilir. Sorunu fark eden eş borcun sorunlu para harcama davranışından kaynaklandığını gösterdikten sonra meselenin çözümünde eşine destek olacağını vurgulamalıdır. Yani ‘Bak senin şu şu şu harcamaların bu bu bu borçların oluşmasına neden oldu ve biz bütün bunların sonucunda maddi sıkıntı yaşıyoruz. Para harcama konusundaki davranışlarının sorunlu olduğunu düşünüyorum. Bu süreci atlatıp borçları bitirebilmemiz için birbirimize destek olmalıyız. Öncelikle bütçe yapalım ve harcamalarını nasıl kısacağını bulmaya çalışalım. Ayrıca, para harcama konusunda kendini frenlemende güçlük yaşıyorsun, belki buna sebep olan psikolojik sıkıntılar olabilir. Bunlar için psikolojik danışmanlık alabiliriz’ benzeri bir konuşma yapmak hem sorunun önemini vurgular hem de sorunlu kişiyi destekler.”

ALIŞVERİŞ BAĞIMLISI MISINIZ?

Alışveriş bağımlılık boyutuna ulaşan bir hastalığa dönüşebilir, fakat her alışveriş bağımlılık demek değildir. Bu hususta bir takım kriterler belirleyen uzmanların alışveriş bağımlılığını tarif etmek için kullandığı araştırma sonuçları şu şekilde:

• Karşı gelmesi güç, anlamsız gelen ya da zorlayıcı biçimde zihne sokulan sık alışveriş yapma düşüncesi ya da eylemi vardır.

• Sık sık bütçeyi aşacak miktarda alışveriş yapılıyor, ihtiyaç duyulmayan şeyler alınıyor ya da niyetlenilenden daha uzun süre alışveriş yapılıyordur.

• Satın almayla meşguliyet, satın alma dürtüsü ya da satın alma davranışları kişide belirgin huzursuzluğa neden olur, zaman alıcıdır, sosyal ya da mesleki işlevselliği belirgin olarak etkiler ya da mali sorunlara (iflas etmek ya da borçlanmaya) neden olur.

• Aşırı alışveriş davranışı başka bir psikiyatrik hastalık (mani ya da hipomani) sırasında ortaya çıkmamıştır.

Ayrıca alışveriş bir hastalık boyutuna ulaşmışsa kişi alışveriş yapmadığı zamanda da alışveriş düşünür, katalogları inceler, alışverişe çıktığında neler alacağını hayal eder. Alışveriş nedeniyle borca batmıştır ve bu borçları kapatabilmek için ya aşırı çalışıyordur ya başka birilerine borçlanmıştır ya da bankalarla sorun yaşamaktadır. Alışveriş bağımlısı alışveriş nedeniyle ailesini ve sosyal çevresini ihmal eder.

Bir iki parça eşyaya sahip olarak elde ettiğimiz mutluluk gerçek değildir; unutmayalım ve bir zaaf uğruna ailemizin huzurunu kaçırmayalım. Ailemizle, çevremizle ve kendimizle barışık bir hayat istiyorsak, harcama dürtümüze bir sınır koymak zorundayız.