Çevrimdışı

Gelişim; biyolojik özellikler, kalıtım, içinde bulunulan çevre, beslenme gibi birçok durumun etkin rol oynadığı çok yönlü ve karmaşık bir süreçtir.

Anne karnında biyolojik destekle başlayan gelişim süreci, doğum sonrasında ise çevreyi gözlemleme, çevresinde gördüklerini anlama ve uygulama gibi komplike bir hal almaya başlar.

Bebeğin davranışlarının temelinde belirli biyolojik aşamalar etkilidir.

Bebek belirli aylarda yürür, diş çıkarır, ilk kelimesini söyler. Bu davranışların gerçekleşebilmesi, bebeğin o davranışı yerine getirebilecek düzeyde olgunlaşmasına bağlıdır. Davranışlar bu olgunlaşmaya bağlı olarak belirli bir sıra izler. O halde bebeklerimizden beklediğimiz davranışlar gelişim düzeyine uygun olmalıdır.

Anneler, bazen bebeklerin normal gelişim süreçlerinden fazla beklentiye girilebilir. Kimi zaman da, gelişim süreçleri yaşından geri olduğu halde bunu fark edip destekleyemiyor olabilir. Bu nedenle, bebeğin gelişimini izlemek pek çok yönden yararlı olmaktadır. Gelişim basamağındaki özellikler iyi takip edilir ve bilinirse, bebeğin gelişiminin yönü ve hızı da saptanmış olur. Gelişim hemen her bebek için aynı yaş döneminde belirli özelliklerin kazanılması olsa da, ebeveynler bu sürece katkıda bulunan öncelikli kişilerdir.

Gelişim dönemlerini birbirinden kesin sınırlarla ayırmak olası değildir. Bebek için her fiziksel ve psikolojik gelişim bir sonraki dönem için önem taşır ve kendinden önceki dönemden etkilendiği gibi, bir sonraki dönem içinde etkili olmaktadır.

Bebeğin ilk 24 aydaki gelişim süreçleri
Bebeklerin zeka gelişimleri genel hatlarıyla ele alındığında, ilk 24 aydaki gelişim süreçleri aşağıdaki gibidir.

1 - 4 Aylar
Bebekler yaşamlarının ilk ayında doğuştan geliştirmiş oldukları refleks tepkileri geliştirirler. Biraz deneyim kazandıktan sonra çevresinde ki değişiklikleri algılamaya başlarlar. Örneğin, 1 - 4 aylar arasındaki bebek, beşiğine asılan bir oyuncağın bazen sallanıp, bazen hareketsiz durduğunu fark edebilir.

4 - 8 Aylar
Neden - sonuç ilişkilerini ayırt etme becerisi başlar. Hareketlerinin yarattığı sonuçları görmek ister. Örneğin, beşiğin kenarındaki ipe tesadüfen dokunduğunda ipin sallandığını ve ses çıkardığını fark ederse bir kez denedikten sonra ses duyabilmek için ipi çekmeye başlar.

8 - 12 Aylar
Neden ve sonuçları daha iyi ayırt etmeye başlar. Hedeflediği sonuçla arasına engel girerse bu engeli ortadan kaldırır. Örneğin, oyuncağı sakladığınızda onu arar; örtünün altına saklanan oyuncağı örtüyü kaldırarak bulur.

12 - 18 Aylar
Sorunlarının çözümü için yeni yollar aramaya başlar ve keşiflerinin sonucunu görmek ister. Oyuncakları yere atma ve düşüşlerini izleme sık görülen davranışlardan biridir. Artık bebeğiniz görüş alanında olamayan nesneleri daha sistemli aramaya başlamıştır. Karmaşık hareketleri taklit eder. Örneğin, ağabey veya abla tarafından yapılan oyunları tekrar etmeye çalışır, sayfa çevirebilir.

18 - 24 Aylar
Zihinde sonuca götürecek yollar aramaya başlar. Örneğin, yüksekte duran oyuncağı almak için yastıkları üst üstte dizer ve onların üstüne çıkarak oyuncağını almaya çalışır. Zihinsel semboller kullanır. Oyunlarında değişiklikler görülür. Aile bireylerini taklit etmeye başlar. Yakın geçmiş ve yakın gelecekle ilgilenen ve plan yapabilen bir çocuk halini alır.

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere zeka; biyolojik ve genetik temele dayanan bir gelişim izler. Ancak bu geliştirilemez veya desteklenemez anlamına gelmemektedir. 0-6 yaş, zeka gelişiminde belirgin rol oynar. Bu süreçte anne ve babalar bebek ve çocuklarını yönlendirebilir. Bebek ve çocukların zeka gelişimi çeşitli aktivitelerle desteklenebilir.

Oyun, 0-2 yaş bebeği için en önemli gelişim desteğidir.
Pek çok farklı, çeşitli oyuncak alternatifleri bebeğin zekasını birçok yönden destekleyici olabilir. Bu dönemde bebeğin gelişimini destekleyen oyun ve oyuncakları örneklersek;

Yaratıcı, hayal gücünü geliştiren oyuncaklar
Kukla sahnesi, el ve parmak kuklaları, bez bebekler, çeşitli giysiler, doktor araçları, telefonlar, bebek arabaları.

Okuma ve konuşmayı geliştirecek uyarı araçları
Tahtadan harf ve sayılar, mıknatıslı harf ve sayılar, harf ve sayıları içeren oyuncaklar, dominolar, tamamlama, karşılaştırma oyunları, karatahta.

Matematik ve sayılar
Renkli çubuklar, mozaik geometrik şekiller, tahta oyuncak saat veya saati öğretecek tahta küpler, matematik kavramlarını geliştirecek oyunlar.

Doğa bilimleri
Mıknatıs, ayna, taş, yaprak, deniz kabuğu, doğayla ilgili çocuk kitap ve CD’ler.

Müzik ve dans araçları
Ritim araçları (tef, davul, trampet, flüt, melodika, zil, çan, çıngırak), cd’ler.

Bunun dışında; çocuğumuz kalem tutmaya başladığı andan itibaren onun bu gelişimini kalemlerle, boyalarla desteklemek önemlidir. En önemli destek ise; bebeğimiz kaç yaşında olursa olsun onu övmek, yüreklendirmek ve davranışlarımızla çok yönlü aktivitelerde ona model olabilmektir. Aktif öğrenmeye açık olabilmek; bağımsızlığını ve girişimciliğini, yaşı kaç olursa olsun çocuğumuzu tanımak, onun gelişiminde etkili olacaktır.