Çevrimdışı

Ortaçağ Avrupa’sının en büyük Yahudi cemaatlerinden biri yok olurken, Tanrı tarihte Yahudiler için en büyük barınak olacak olan yerin kapılarını aralıyordu: Amerika. Bu tarihte gördüğümüz bir başka ilginç şekildir: Tanrı hastalıktan önce tedaviyi verir. Kolomb’un yolculuğu sık sık söylendiği gibi İzabel’ın mücevherlerini satmasıyla finanse edilmemişti. Başlıca finansmancılar iki saray yetkilisiydi –ikisi de din değiştirmiş Yahudi- kraliyet ailesinin kâtibi Luis de Santagel, ve Aragon’un hazinecisi Gabriel Sanchez. Kolomb’un Yeni Dünya’dan yolladığı ilk mektup Ferdinand ve İzabel’e değil, Santagel ve Sanchez’e destekleri için teşekkür eden ve bulduklarını anlatan mektuptu. Kolomb’un yolculuğu, çok sayıda kaşifin Yeni Dünya’nın yolunu açtığı Keşif Çağı’nın kilometre taşıdır. Diğerlerinden hiçbirinin Yahudi olduğu düşünülmese de, Yahudi icatları ya da Yahudilerin mevcut icatlarda yaptığı gelişmeler keşiflerinde önemli oranda rol oynamıştır. Örneğin denizcilerin kilit araçları kadran ve usturlap Yahudiler tarafından yapılmıştır. Aslında o zamanlar kullanılan kadran Gerşonides olarak da bilinen Rabi Levi ben Gerşon tarafından icat edilmişti. Kolomb ve diğer kaşiflerin kullandığı ünlü atlas, Catalon Atlası olarak tanınırdı. Mayorkalı Yahudi Crasca ailesi tarafından hazırlanmıştı. Catalon Atlası dönemin en büyük ve önemli haritalar koleksiyonu olmanın yanı sıra, rakipsizdi. O zamanlar Yahudiler haritacılığı tekellerinde tutuyor, bilgiler bilinen dünyanın dört bir yanından Yahudi tacirlerden elde ediliyordu. BİR KUTSAMA Kolomb Amerika’yı keşfederken İspanya’dan kovulan Yahudiler ne yapıyordu peki? Birçoğu sınırı geçerek Portekiz’de gitti ama kalışları kısa süreli oldu. Beş yıl sonra Portekiz İspanya gibi aynı seçeneği sundu: “din değiştir, git ya da öl.” Binlercesi, tarihi olarak Yahudilere çok iyi davranmış olan Türkiye’ye gitti. Osmanlı İmparatorluğu’nun Sultanı II. Bayezid onlara kapılarını açarken şöyle dedi: “İspanya Kralı Ferdinand’ın akıllı bir adam olduğunu söylüyorlar ama aslında aptal. Hazinesini bana gönderiyor.” Yahudilerin yolculukları bu ülkeleri nasıl etkiledi? İspanya birkaç iyi yıldan sonra korkunç bir çöküşe geçti. Türkiye ise gelişti. Osmanlı İmparatorluğu dünyanın en büyük güçlerinden biri haline geldi. Sonraki iki sultan I. Selim ve I. Süleyman imparatorluğu Viyana’ya kadar genişletti. (Bu arada Yeruşalayim’in surlarını yeniden inşa eden, Muhteşem Süleyman olarak bilinen I. Süleyman’dır. Bu duvarlar halen ayakta olup Eski Şehri belirlemektedir.) Hatırlayacağımız gibi Tanrı Avraam’a ve onun soyundan gelenlere özel bir kutsama verdi: “Seni kutsayanları kutsayacak, seni lanetleyenleri lanetleyeceğim ve senin aracılığınla yeryüzünün bütün aileleri kutsanacak.” (Bereşit 12:3) Tanrı Avraam’a dedi ki o ve soyundan gelenler –Yahudiler- Tanrı’nın koruması altında olacak. Yahudilere iyi davranan ulus ve halklar iyi durumda olacak. Yahudilere kötü davranan imparatorluk ve halklar kötü durumda olacak. Bu, tarihin şimdiye kadar gördüğümüz ve gelecek bölümlerde görmeye devam edeceğimiz büyük şekillerinden biridir. Ortadoğu ve Batı dünyasındaki ülkelerin yükseliş ve düşüş grafiklerini, Yahudilere nasıl davrandıklarına göre çizebilirsiniz. Bu ülkelerden biri de Polonya idi.

Alıntı.