Cevap: Metafizikçinin işlevi
KURALLAR 1. Kendini tek-konumluluk önyargısından kurtar! Belli bir soyut sözcüğün (doğruluk, romantizm) tek bir töze uyması gerektiğine inanma! Herşeyi kapsayıcı biçimde görebileceğin bir özgörü (vizyonsenschau) yoktur. Ama bu seni karşıt bir noktaya sürükleyip şu hataya da düşürmesin: Çok derinlerde önceden konulmuş bir oyun olduğu ve bu oyunun bilinen yanlarının bize çift anlamlılık ve alacakaranlık içinde açık olduğunu sanma! Önceden konulmuş böyle bir oyun yoktur. 2. Yalıtım (Isolation) önyargısından sakın! Ne Platon'dan beri rasyonalistlerin kabul ettiği gibi özel bir varoluşa sahip tümeller (Universeller) vardır; ne de nominalist ve empiristlerin inandığı gibi sadece tek tek şeylerin varlığı söz konusudur. Genel ve tekil, sadece çok yönlü bağımlılıklar içinde ortaya çıkan anlam ve varlıklara sahiptirler. 3. Yalınlık önyargısından sakın! Bize basit görünen şey, çoğu kez, oldukça karmaşıktır. Bu nedenle, biz karmaşık şeyleri (problemleri, yargılan) basite parçalayabiliriz; ama buradan en basit öğeye kadar gidebileceğimiz sanılmamalıdır. Fiziğin atomları da, Locke ve izleyicilerinin insan düşüncesinin kendilerinden oluştuğuna inandıkları "basit ideler" de, aslında son derece karmaşıktırlar. 4. Sözde-özdeşleştirme önyargısından sakın! Olgularda değişik olan şeyi özdeş görme! Benzerlik ya da analojiyi özdeşlikle karıştırma! Madde=yer kaplama (Descartes), felsefe=tarih (Croce), mantık=matematik (Russell), düşünce=dil (dil çözümlemecileri) gibi eşitliklerin verimli ve öğretici oldukları doğru olsa da, bu gibi eşitliklerin yanılgı içerdiklerini unutma! 5. Mutlaklık ve genelgeçerlik savlarını bir yana at! Evrenin yapısı üzerine a priori zorunluluk taşıyan önermeler konumlayabileceğine inanma! Böyle bir şey olsa olsa, tanrısal sezgiye sahip bir kavrayışa nasip olâbilirdi, sonlu insan kavrayışına değil! Söyleyeceğin herşey geçicidir ve gelecekteki deneylerce düzeltilir ve bilginin ilerlemesiyle değişir. 6. Her defasında şunu göz önünde tut ki, sen sadece tek bir açıdan hareket edebilirsin, oysa mutlaka başka seçenekler de vardır! 7. Temelinden kavranılmaz olan bir şeyi, örneğin ölümü, ölümün mutlak anlamını anlayabileceğini sakın kafanda kurma! Çünkü böyle bir şey yoktur. Anlayabileceğinin sınırlan içinde kal ve kavranamaz olanı uysalca kabul et! 8. Herşeyden önce de, bilmediğin şeyi bildiğini savunma ve fantastik, romantik ya da tümüyle anlamsız düşlere kapılma! 9. Kendi metafıziğinin ilk felsefe ya da temel (ana) bilim olduğunu, sanma; tersine, aynı savı güden öteki üç disiplini, yani; mantığı, bilgi kuramını ve felsefı antropolojiyi düşün! Metafizikle birlikte bu dört disiplin göreli bir bağımsızlık içinde olmalıdırlar ve buna karşılık aralarında çok yönlü bir ilişki bulunmalıdır. Bugün fılozofun görevini her zamankinden daha güç kıları nokta da budur. Alıntı. |