Çevrimdışı

Estetik

FRITZ HEINEMANN
Günümüzde Felsefe Disiplinleri-Doğan Özlem.

GENEL

Estetik, öbür felsefe disiplinlerine oranla oldukça genç bir disiplindir. Sözcüğü ilk kez, Alman esletiğinin kurucusu A. Baumgarten (1714-1762) kullanmıştır. Ancak Baumgarten sözcüğü iki anlamda kullanmıştır:
1. Aşağı basamaktaki bilgisel olanak, yani aisthesis (duyum)
2. Bugün "estetik" olarak adlandırdığımız disiplin.
Sanat hakkındaki düşünce çabaları, hiç kuşkusuz Eskiçağdan beri şairler, sanalçılar-, filozoflar tarafından bir estetik tarihi oluşturacak kadar hep sürdürülegelmiştir. Ama bu düşünce çabalarından ilk kez. bağımsız bir disiplin çıkaranlar 19. yüzyıl filozofları olmuşlardır. Bu filozoflar estetiği güzelin bilimi olarak anlamışlar ve bu güzeli ve onun doğasını temellendirmenin olanaklı olduğuna inanmışlardır. Onlar genellikle estetiği kendi sistemlerinin bir parçası haline getirmişler ve onu kendi sistemlerinin ilke ve yöntemleri altında belli bir duyusal-duygusal ilkeye (Croce'de sezgi , Cohen'de saf duygu , Gipps'de Einfühlung- özdeşleyim -) göre düzcnlemişlcrdir.

YENİ DURUM VE YENİ SORUNLAR
Bu denemeler tek tek ne denli ilgi çekici iseler de, bütünden bakıldığında başarısızdırlar. Biz kendimizi bu denemeler karşısında tamamen yeni bir durum içinde görmekteyiz. Güzelin doğasını bir felsefe disiplini içinde temellendirmeyi istemek anlamsızdır; çünkü böyle bir güzel, kendi başına güzellik diye bir şey yoktur.
Dil eleştirisi bize, "güzel" sözcüğünün hiç de tek anlamlı olmadığını öğretmiştir. Öyle ki, artık biz, klasik güzellik idealini ve geleneksel felsefi sistematiğin bu konuda getirdiği keyfi sınırlamaları bir kenara bırakmak zorundayız. Sanat ya da sanatlar, tüm insanların ve tüm insan topluluklarının yarattıklarıdır. Öyle ki, bugün karşımızda, tüm insanlık tarihi boyunca her çağın ve her insan topluluğunun sanatsal yaratıları olağanüstü bir zenginlikle, asılları veya yeniden-üretimleri (Reprodııktion) ile ilgimize açık durmaktadır. 20. yüzyıl estetiğinin çıkış noktası, herşeyden önce bu malzemenin incelenmesi olmalıdır. Böyle bir estetiğin soracağı sorular da şunlar olabilir:
Sanat nedir?
İnsan neden bir sanat yapıtı yaratır?
Bir sanat yapıtını öbür insani ürünlerden ne ayırır?
Sanatsal hoşlanma nerede ortaya çıkar?
Sanat fenomenleri için verllecek yargılarda hangi ölçütler geçerlıdir?

Alıntı.