Çevrimdışı

Söylemsel öğelerin belirtik veya örtük olabileceği açıktır —failler tikel bir inancı belirtik veya örtük olarak taşıyabilir— ama ‘belirtik’ ve ‘örtük’ arasındaki ayrım söylemsel olmayan öğelerin bir çoğuna uygulanamaz. Tikel bir melodi ya da davranışı burada kullandığımız anlamda ‘belirtik’ veya ‘örtük’ olarak adlandırmak ne anlama gelirdi, görmek zor. Yine de en azından bazı durumlarda belirtik ve örtük söylemsel olmayan öğeler arasında ayrım yapma imkanını açık tutmak istiyorum. Örneğin tutumların belirtik ya da örtük olduklarını söylemek çok garip olmayacaktır.’

Din topluluğun ideolojisinin bir parçasıdır; ritüel ideolojinin söylemsel olmayan bir parçasıdır. Ritüellerin uzun zaman yaşadığı düşünülürse ritüelin farklı tarihsel dönemlerde oldukça farklı ortak inanç ve tutum kümeleriyle bir , gelmiş olması muhtemeldir.

toplumda çoğu insanın naif bir biçimde bir araya getirdiği inanç ve tutumlar, toplumun sofistike üyelerinin kavramsal olarak yüklediği ve birbiriyle çatışan teolojik yorumlardan çok farklı olabilir Dolayısıyla bir uçta bir ritüel kümesi, ‘söylemsel olmayan’ bir ideoloji öğesi, diğer uçta belki de çok sofistike, belirtik bir teoloji —sistematik olarak birbirine bağlı bir önermeler bütünü— ve ikisi arasında da az ya da çok belirtik veya az ya da çok sofistike olan değişken inanç, tutum, alışkanlık, vb. türleri vardır.

Belli amaçlar bakımından, daha ileri bir inceleme için bir failler kümesinin sahip olduğu ya da kullandığı bütün inanç, tutum, kavram, vb. kümesinin belli alt kümelerini ön plana çıkarmak faydalı olabilir ya da arzu edilebilir.

‘Salt betimsel anlamda’ ideoloji olarak adlandırdığım şeyi meşru olarak daha küçük parçalara bölmenin tek bir yolu yokmuş gibi göründüğüne göre, bu tür bölmelerden çok sayıda olacak ve ideolojinin diğerlerinden ayırt edilen her parçaya tekabül eden daha dar ama tümüyle meşru ve betimsel bir anlamı olacaktır”

Böylece, ‘ideoloji’ ile ‘fikir’ (idea) arasında yakın bir ilişki görmeye ve ‘ideoloji’ terimini yalnızca toplum içindeki faillerin fikirlerine, yani (salt betimsel anlamda) ideolojinin yalnızca ‘söylemsel’ öğelerine gönderme yapmak üzere kullanmaya karar verebilirim.

Habermas’ın ideoloji tartışması, bütün faillerin inançları kümesini alt parçalara bölmek ve en dar anlamda ideoloji türlerini birbirinden ayırt etmek için iki ana yol gördüğünü telkin ediyor:

(1) ‘İdeolojiler’ (yani tüm inançlar kümesinin alt kümeleri) arasındaki ayrım, bu ideolojilerin ‘görünür içerikleri’” arasındaki farklılıklar temelinde, yani inançlar ne hakkındaysa o şeylerdeki farklılıklara göre yapılabilir Böylece insan davranışlarıyla ilgili standartları denetlediği ve dayattığı düşünülen insanüstü varlıklarla ilgili bir inanç kümesi bir ‘dinsel ideoloji’ olarak adlandırılabilir; öte yandan ekonomik mübadeleler hakkında konuşmak için kullanılan bir kavram kümesi bir ‘ekonomik ideoloji’dir.

(2) Bu çok dar anlamda ideolojiler arasında işlevsel nitelikleri bakımından ayrım yapılabilir. ‘İşlevsel nitelikler’ derken ideolojinin öğelerinin eylemi etkileme biçimini kastediyorum.” Dolayısıyla bu anlamda görünür içeriği ne olursa olsun ekonomik davranışı önemli bir biçimde etkileyen bir inanç kümesi bir ‘ekonomik ideoloji’ olarak, dinsel pratikleri önemli ölçüde etkileyen bir inanç ve tutum kümesi ise bir ‘dinsel ideoloji’ olarak adlandırılabilir.

Alıntı.