VBSCRİPT’E GİRİŞ
Bu kitapçıktaki örneklerimizi VBScript diliyle yazacağımıza göre, önce hızlı bir VBScript kursu görsek iyi olur. Visual Basic dilini biliyorsanız, VBScript biliyorsunuz sayılır. VBScript, güçlü bir dildir; ancak Netscape firmasının hiç bir zaman Browser’ında istemci tarafında çalıştırılabilecek diller arasında kabul etmemesi sebebiyle VBScript, Web’in istemci tarafında kendisinden bekleneni yapamadı. MS’un Browser’ı Internet Explorer ise VBScript ile yazacağınız İstemci-Tarafı kodları okuyabilir ve icra edebilir.
Ne var ki ASP kodlarımız hiç bir zaman ziyaretçinin Browser’ının yüzünü göremeyeceği ve sadece Server’da çalışacağı için Server’da VBScript desteği bulunduğu sürece, ASP sayfalarınızı VBScript ile yazabilirsiniz. Bir Server’da ASP desteği varsa, VBScript desteği de var demektir.
VBScript’in hemen hemen bütün komutlarını ve yöntemlerini ASP’de kullanabilirsiniz. Ancak bunun bir kaç kısıtlaması vardır.
VB veya VBScript’e ASP dışında aşina iseniz, mesaj kutusu (MsgBox) ve girdi kutusu (InputBox) aracılığı ile programlarınıza kullanıcının bilgi girmesini sağlayabileceğinizi biliyorsunuz demektir. Bu iki komutu ASP içindeki VBScript kodunda kullanamayız. Ayrıca ASP teknolojisi zaten VBScript’in bütün komutlarını ve deyimlerini kullanmanızı da gerekli kılmayacaktır. Göreceksiniz ki, mükemmel ASP sayfaları oluşturmak için bile bir avuç VBScript komutu kullanacağız.
ASP sayfalarımızdaki HTML kodları ile VBScript (veya diğer Script dillerinin) kodlarını birbirinden ayırmamız gerekir. Bu ASP.DLL’ye, HTML’in nerede bittiğini, Script diliyle yazılmış kodun nerede başladığını gösterebilmemiz için gerekli. Bunu sağlamak için Script diliyle yazılmış herşeyi “<%” ve “%>” işaretleri arasına alırız. ASP.DLL bu işaretleri görünce, içindekileri “yazmak” yerine “yapar.” Bir ASP sayfanızda HTML’in klasik “<” ve “>” işaretleri arasındaki unsurlar, ASP.DLL tarafından ziyaretçiye gönderilecek olan sayfaya aynen aktarılır; ancak “<%” ve “%>” arasındaki herşey, başta belirttiğiniz LANGUAGE etiketinde yazılı Script dilinin yorumlayıcısına verilir; yorumlatılarak, gereği yerine getirilir.
“<%” ve “%>” işaretlerine “sınırlayıcı” denir. Sınırlayıcının içinde bir veya daha çok satır kod bulunabilir. Sınırlayıcılar ve içindeki Script, HTML etiketlerinin içinde veya dışında yer alabilir. Sınırlayıcının içindeki kodlarımızı açıklamak için koyacağımız yorum satırlarının başına tek tırnak işareti (') koyarız. İşte bu kuralları uyguladığımız bir ASP sayfası örneği:
<% @LANGUAGE=VBscript %>
<html>
<head>
<title>Hoşgeldiniz!</title>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254">
</head>
<body>
<center>
<%
' Yazı tipi boyutunu tutacağımız bir değişken tanımlayalım
Dim fontBoyut
%>
<%
' yazı tipi boyutunu 1'den 7'ye kadar değiştirelim
For fontBoyut = 1 To 7
%>
<font size = <%=fontBoyut%>>
Hoşgeldiniz!<br>
<% Next %>
</center>
<h3>Bugün <% =WeekdayName(Weekday(Date)) %>, <% = Date %>.
Şu anda Server'da saat: <% = Time %>.<p>
</h3>
</body>
</html>
Burada sınırlayıcı arasında tek veya çok satırlı VBScript kodları ile başında tek tırnak olan icra edilmeyen, yorum satırlarını görüyorsunuz. HTML etiketinin içine gömülmüş VBScript kodu ise HTML’in <FONT> etiketinde yer alıyor: <font size = <%=fontBoyut%>>. Burada karşılaştığımız “<%=” ifadesi, ASP’ye, “Bu değişkenin değerini bul ve tam buraya yaz!” dememizi sağlıyor. Bu ifade daha sonra yakından ele alacağımız Response.Write metodunun kısaltılmış halidir. HTML etiketinin içine yazdığımız VBScript bölümünün kendi sınırlayıcı işaretlerinin yine de kullanıldığına dikkat edin.
Bir iki yazım kuralı
VBScript komutları, anahtar kelimeleri ve değişken adlarının büyük harf-küçük harf olması önemli değildir. Yani yukarıdaki ifadelerden birini şu biçimlerden birinde yazabilirdik; kodumuz yine de çalışırdı:
For fontBoyut = 1 To 7
FOR FONTBOYUT = 1 TO 7
for fontboyut = 1 to 7
Fakat... Bu demek değildir ki, VBScript ile kodlamanın kendi gelenekleri yok! VBScript’çiler genellikle komutların birinci harfini büyük yaparlar: For gibi. Değişken adlarında ise kendinize anlamlı gelen bir biçim tutturabilir ve öyle devam edebilirsiniz.
Eğer bir kod satırı çok uzun geliyor ve daha sonra anlaşılması imkansız derecede uzuyorsa, bu satırı alt çizgi (_) ile aşağı satırda devam ettirebilirsiniz. Örnek:
<%
If degisken1 > 1 And _
değisken1 < 10 Then
%>
Değişkenler
Programcılıkta işlemlerimizi değişkenlerle yaparız. değişkeni bir kap gibi düşünebilirsiniz. Sözgelimi “Gün,” değişkenin adı ise bu değişkenin değeri Pazar, Pazartesi, Salı, vd., olabilir. Her değişken, türüne göre, ya bir ya da daha fazla değer tutar. Adından da anlaşılacağı gibi değişkenin değeri değişir! Bu değişikliği biz yapabiliriz; programın kendisi yapabilir.
VBScript’te, bir çok başka bilgisayar programlama dilinden farklı olarak değişkenlerin tanımlanması veya “beyan edilmesi,” “boyutlandırılması” gerekmez. Belirtilmemiş, önceden tanımlanmamış bir değişkene değer atamaya kalkarsanız, VBScript bunu mükemmel şekilde kabul eder. Fakat bu kötü bir programcılıktır. İyi programcılık değişkenlerin önceden beyan edilmesini gerektirir. Bunu DIM komutuyla yaparız. DIM, Dimension (boyutlandır) kelimesinden kısaltılmıştır. Pek akıllıca görünmese de bu komut, bilgisayarın değişken yeri olarak bir bellek alanının boyutunu belirtmesini sağlar.
Örnekler:
<%
DIM Gun, Ay, Ogrenci, Not
Gun = “Pazartesi”
Ay = “Ocak”
Ogrenci = “Necip”
Not = 5
%>
Şimdi burada Gun, Ay, Ogrenci, Not adıyla dört değişken oluşturduğumuzu ve bunlara sırasıyla “Pazartesi,” “Ocak,” “Necip” ve “5” değerlerini atadığımızı görüyorsunuz. Bu noktada VBScript yorumlayıcısına sorsanız, “Peki, söyle bakalım, Gun değişkeninin değeri nedir?” diye, yorumlayıcı size “Bunu bilmeyecek ne var? Elbette Pazartesi’dir!” derdi. Belki bu noktada siz de kendi kendinize “Pazartesi, Ocak ve Necip kelimeleri tırnak içinde iken, acaba 5 rakamı neden tırnak içinde değil?” diye soruyorsunuz. Güzel soru. Ama cevabı için biraz bekleyeceksiniz.
Değişken isimleri, mutlaka harfle başlamalıdır; içinde noktalama işaretleri bulunamaz ve uzunluğu 255 karakteri geçemez.
-----------------
Kötü programcılığı önlemek için!
Değişkenleri tanımlamadan kullanmak “kötü programcılıktır” demek, ilerde kendi başınıza elinizle program hatası getirirsiniz demektir. Daha sonra örneklerini göreceğiz; ASP, sitemize giren bir ziyaretçiye bir oturum (Session) açar ve bazı değişkenleri oturum boyunca aklında tutar. Bir sayfada kullandığınız bir değişkeni, daha sonraki sayfada kullanabilmek için, bu değişkenin değerinin yeni sayfada değişmemesi gerekir. ASP programı yazarken, bazen gelişi-güzel değişkenlere değer atayabilirsiniz. Neden? O anda aklınıza değişken adı olacak kelime gelmediği için! Bu değişken adını daha önce kullanmışsanız ve içinde biraz sonra kullanacağınız bir değer varsa, değer değiştirilmiş olacaktır. VBScript, savurgan ve dağınık programcılığı önlemek için OPTION EXPLICIT imkanını verir. Bir ASP sayfasının birinci satırı olarak
<% OPTION EXPLICIT %>
yazarsanız VBScript DIM komutuyla belirlenmemiş değişken kullanmanıza izin vermez; kullanırsanız hata verir ve durur.
Bu ifadenin işinize çok yarayacağı bir diğer nokta, kodda değişken adını yazarken hata yapmanızı önlemektir. VBScript sizin hata yaptığınızı bilemeyeceği için yanlış kelimeyi yeni bir değişken sayacaktır. Değer atamadığınız bu yeni değişkeni kullandığınız yerlerde ya programınız hata verir, ya da kendisine doğru görünen işlemler yapar, fakat beklediğiniz sonucu elde edemezsiniz. OPTION EXPLICIT, yanlış yazdığınız değişkeni yeni değişken sayarak önceden tanımlanmamış değişken kullandığınızı düşünerek, duracaktır.
Peki, şöyle bir değişken tanımlama acaba ortaya nasıl bir değişken çıkartır:
<%
DIM Gunler(31), Aylar(12), Ogrenciler(210), Notlar(10)
%>
Bu yöntemle oluşturduğumuz kodlarla elde edilecek “kaplar,” birden fazla değer tutabilir. Yani:
<%
DIM Gunler(7), Aylar(12), Ogrenciler(21), Notlar(10)
Gunler(1) = “Pazartesi”
Aylar(3) = “Mart”
Ogrenciler(12) = “Necip”
Notlar(5) = 5
%>
Bu durumda içinde 7 ayrı değişken tutabilecek olan Günler değişkeninin 1 numaralı olanının değeri “Pazartesi,” 12 değer tutabilecek olan Aylar değişkeninin 3 numaralı olanının değeri “Mart,” 21 ayrı değer tutabilecek olan Ogrenciler değişkeninin 12 numaralı olanının değeri “Necip” ve nihayet 10 ayrı değer tutabilecek olan Notlar değişkeninin 5 numaralı olanının değeri ise 5 olacaktır. Böyle, birden fazla değer tutabilen değişkenlere Dizi Değişken veya Array denir.
Array Fonksiyonu
VBScript’in kullanılmaya hazır bir çok fonksiyonu vardır; bunlardan biri olan Array ile, kolayca dizi değişken oluşturabiliriz.
Diyelim ki, Gunler(7) dizi-değişkenini gün adları ile doldurarak oluşturmak istiyoruz:
<%
Dim Gunler = Array (“Pazartesi” , “Salı” , “Çarşamba” , “Perşembe” , “Cuma” , “Cumartesi”, “Pazar”)
%>
ile hem dizi-değişkeni oluşturabiliriz; hem de değerlerini atayabiliriz.
Bu suretle oluşturduğumuz dizi değişkenin üyelerine daha sonra sıra numaraları ile atıfta bulunabilirsiniz. Örneğin:
<%=Gunler(6)%>
bize Pazar’ı verir. Neden? Çünkü hayatlarının büyük bölümünü penceresiz ortamlarda geçiren kişiler olan dil tasarımcıları, sayı saymaya biz normal insanlar gibi 1’den değil 0’dan başlarlar; dolayısıyla Gunler dizi-değişkeni Gunler(0)’dan başlar!
Şimdi, aklınıza şu soru gelebilir: Dizi değişken oluşturacağımıza, neden “ogrenci1,” “ogrenci2,” “ogrenci3” diye değişkenler oluşturmuyoruz ve bunlara değerler atamıyoruz? Kötü soru! Dolayısıyla cevabını hemen verelim. Dizi değişkenlerde bir değişkene numarasıyla atıfta bulunabilirsiniz. Ve numara yerine bir başka değişkeni kullanabilirsiniz. Örneğin, OgrenciNo değişkeninizin değeri 12 ise
<%
....
If Ogrenciler(OgrenciNo) = “Necip”
...
%>
şeklinde bir döngü ile aradığınız öğrencinin Necip olup olmadığını sınayabiliriz. (Döngülere birazdan geliyoruz!)
Başka programlama dillerine özellikle Visual Basic’e aşina olanların aklına şöyle bir soru gelebilir: VBScript’te değişkenin metin mi, sayı mı olduğunu ayırt etmiyor muyuz? Başka programlama dillerinde bir değişkenin değeri harf ve rakamlardan oluşuyorsa, yani matematik işlem yapmaya elverişli değilse bunlara String (Alfanümerik, karakter değerler) denir. Programlama dillerinde bir de matematik işlem yapmaya elverişli değişken türü vardır: Sayı (Number). VBScript, bir değişkene alfanümerik (karakter, metin) olarak atadığınız değeri çift tırnak içine almanızı ister. Sözgelimi Ogrenci(12) değişkeni için Necip değerini atamak istiyorsunuz: Necip kelimesini çift tırnak içine almak zorundasınız. Sayı olarak kullanacağınız değerleri ise tırnak içine almazsınız. (Sayı olarak kullanacağınız değerlerin sadece rakam olabileceğini söylemek gerekmez!) Fakat, işleri karıştıran nokta, VBScript açısından değişken türü diye bir şey olmamasıdır. Visual Basic, küçültülüp Script dili haline getirilirken, değişken türü özelliği alınmayınca, ortaya işleri karıştıran (veya kolaylaştıran) böyle bir durum çıkmış bulunuyor. Karışıklık, çift tırnak içinde verdiğiniz bir değeri matematik işlemde kullanmaya kalktığınızda karşınıza çıkabilir. Rakam olmayan bir karakter-dizisini bir değişkene tırnaksız olarak atadığınızda VBScript “tanımsız değişken” vermeye kalktığınızı söyleyerek, duracaktır. VBScript’in bu eksikliğini gidermek için bazı ASP programcıları değişken adlarının önüne karakter-dizileri için “str” harflerini koyarlar: strAy, strOgrenciler, gibi.
İsterseniz, VBScript’in karakter-dizisi ve sayı değişkenleri nasıl ayırt ettiğini veya etmediğini bir kaç örnekle görelim. Şu kodu yazarak, çalıştırın:
<% Option Explicit %>
<HTML>
<%
Dim Degisken(2), Toplam
Degisken(1) = "Necip"
Degisken(2) = "Dayanır"
Toplam = degisken(1) + Degisken(2)
%>
<% =Toplam %>
</HTML>
Sonuç: “NecipDayanır” değil mi? (Arada boşluk olmamasına aldırmayın şimdilik!) Peki; şimdi Degisken(1) değeri olarak tırnak içine alarak 5, Degisken(2) değeri olarak yine tırnak içinde 10 yazın. Programı tekrar çalıştırın. Sonuç? 510!? Peki; tırnakları kaldırın 5 ve 10’un çevresinden. Sonuç? 15. Oh, neyse! Bir an için VBScript matematik bilmiyor sandık! Bu durum VBScript’in matematik bilgisinin kıtlığından değil, tırnak içindeki değerlerin, VBScript ayrım yapmıyor bile olsa, karakter-dizisi (String) iken toplama işleminde ard arda eklenmesinden (concatenate) kaynaklanıyor. Tırnakları kaldırdığınızda, VBScript bu değerlerin sayı olduğunu anladı ve doğru işlemi, yani toplama işlemini yaptı. Şimdi VBScript’in değişkenleri ele alış tarzını daha iyi kavramak için Degisken(1) değeri olarak tırnak işareti koymadan kendi adınızı, Degisken(2) değeri olarak da soyadınızı yazın ve programı çalıştırın. Ne sonuç aldınız?
VBScript’in kullandığı tek tür değişkene variant denir. Variant, karakter-dizini (String) de olabilir, sayı (Number) da. Fakat bir variant’ın içindeki değer, veri olarak nitelendiğinde şu türlerden birine girer:
Boolean: Değişkenin değeri ya True (doğru) ya da False (yanlış) olur; True’nun değeri –1, False’un değeri ise 0’dır.
Byte: 0 ile 255 arasında bir sayısal değer olabilir.
Double: Yüzen noktalı değer denilen veri türüdür. Pozitif sayılar için 4.9E-324 ile 1.8E308 arasında, negatif sayılarda -4.9E-324 ile -1.8E308 arasında bir değer alabilir.
Date/Time: Önceden belirlenmiş biçimlerde tarih ve zaman bilgisi içerir.
Empty: Tanımlanmış ancak henüz değer atanmamış (boş) değişken türüdür.
Error: Programın hata mesajlarını ve hata değerlerini tutar.
Integer: Noktalık bölüm içermeyen tamsayı verilerdir; değeri -32.768 ile +32.767 arasında olabilir.
Long: Noktalık bölüm içermeyen tamsayı verilerdir; değeri -2.147.483.648 ile 2.147.483.648 arasında olabilir.
Null: İçinde veri bulunmamak üzere tanımlanmış değişkenlerdir.
Object: Windows OLE Nesnelerini tutmak üzere tanımlanmış değişkenlerdir.
Single: Yüzen noktalı değer denilen veri türüdür. Pozitif sayılar için 1.4E-45 ile 3.4E38 arasında, negatif sayılarda –1.4E-45 ile -3.4E38 arasında bir değer alabilir.
String: Alfanumerik veri tutan değişkenlerin değeridir
Sabit Değerler
VBScript’te bir kere verdiğiniz değeri hiç değişmeyen unsurlar (değişken diyemezdik, değil mi?) vardır. Sabit değer, bütün ASP sayfası boyunca (hatta isterseniz, bütün site, yani Uygulama boyunca) değişmeden kalır. Bu değerleri Const (constant, sabit kelimesinden türetilme) komutuyla belirtiriz:
Const DolarDeger = 560780
Const SirketinAdi = “Web Tasarım ve Site Onarım A.Ş.”
Const Slogan = “Siteler ve Kırık Kalpler Onarılır”
VBScript’te İşlemciler (Operatörler)
Bilgisayar Operatörü ile program Operatörü arasında fazla bir fark yoktur. Her ikisi de verdiğiniz değerleri ya karşılaştırır bir sonuç bulurlar; ya da bu değerlerle aritmetik işler yapar ve bir sonuç ortaya çıkartırlar. Bilgisayar Operatörü daha sonra bu iş için sizden para ister; program operatörü istemez! VBScript’in operatörleri ve yaptıkları işler şöyle sıralanır:
Operatör İşlev Sınıfı
+ Toplama Aritmetik
- Çıkartma
* Çarpma
/ Bölme
^ Üssünü alma
\ Tamsayı bölme
Mod Modüler aritmetik
= Bir değişkenin diğerine eşit olduğunu sınar Karşılaştırma
<> Bir değişkenin diğerine eşit olmadığını sınar
>and< Bir değişkenin diğerinden büyük veya küçük olduğunu sınar (and kelimesi var)
>= and <= Bir değişkenin diğerinden büyük veya eşit, veya küçük veya eşit olduğunu sınar (and kelimesi var)
Is Bir ifadedeki iki referansın aynı Nesne’ye yapılıp yapılmadığını sınar
And Bir veya daha fazla değişkeni test olarak karşılaştırır Mantıksal
Or Bir işlemin devamı için hangi koşulun oluşması gerektiğini sınar
Not Bir ifadeyi negatif hale getirir
XoR Sadece bir koşulun doğru olup olmadığını sınar
Eqv İki değişkenin eşitliğini sınar
Imp İki ifadede mantıksal implikasyon işlemi yapar.
VBScript ile yazacağımız ASP sayfalarında bu işlemcileri beklediğimiz sonucu verebilmesi için kullanım sıraları önemlidir. Bunu bir örnekle açıklayalım. 100’den 6’yı çıkarmak ve sonucu 2’ye bölmek istiyorsunuz; sonuç 47 olacaktır. Yani: 100-6/2. Değil mi? Bu işlemin VBScript’teki sonucu 97 olacaktır. Çünkü, VBScript önce 6’yı 2’ye bölecek ve elde ettiği sonucu 100’den çıkartacaktır. VBScript’te, aritmetik işlemlerin yapılma sırası şöyledir:
Operatör İşlev Öncelik
+ Toplama 3
- Çıkartma 3
* Çarpma 2
/ Bölme 2
^ Üssünü alma 1
VBScript ile hesap işlemi yaparken, aritmetik işlem sırasını karıştırarak hatalı sonuç almamak için sık sık parantez kullanmak yerinde olur. Yukarıdaki örnek şöyle yazılabilirdi: (100-6)/2. Tabii amacınız 100’ü 6/2’ye bölmek ise bu işlemi şöyle yazmalısınız: 100-(6/2).
VBScript’de Program Kontrolü
İster Script diliyle, ister gerçek programlama diliyle yazılsın, bir bilgisayar programının varlık sebebi, çeşitli durumları değerlendirerek, belirli durumlarda belirli kararlar verebilmesidir. Bunu programın kontrol öğelerini kullanarak yaparız. Programlar, bu öğeler sayesinde karşılaştırma yaparlar; belirli durumların oluşup oluşmadığını sınarlar; veya belirli bir durumun oluşmasına veya sona ermesine bağlı olarak bir iş yaparlar veya yapmazlar. Bunu sınamalarla (koşullu ifadelerle) veya döngülerle sağlarız. Kimi zaman da, programa (programın mantığı çerçevesinde) istediğimiz anda yapmakta olduğu işi durdurarak, başka bir işi yapmasını bildirebiliriz. Bunlara da Süreçler (veya Prosedürler) denir. (Adındaki Basic’e bakarak, VBScript’i basit bir dil sanmıyordunuz, umarım!)
Mantıksal Sınamalar
VBScript’te programın karar vermesini sağlayan ilk kontrol ögesini “eğer ... ise... yap!” şeklinde özetleyebiliriz. VBScript bu işlemi iki ayrı ifadeyle yaparız:
If.. Else
VBScript’in vereceğiniz bir durumun bulunup bulunmadığını sınamasını sağlar. Genel yazım kuralı şöyledir:
If şart Then
[şart doğru ise yapılacak işler]
Else
[şart doğru değilse yapılacak işler]
End If
Bunu bir örnekle ifade edelim: Eğer saat 12’den önce ise sayfaya “Günaydın” yazdır; saat 12’den sonra ise “Tünaydın” yazdır.
Fakat burada bir eksiklik var: Saat 18’den sonra ise sayfaya “İyi akşamlar!” yazdırmamız daha doğru olmaz mı? If döngüsü kendi içinde sınırsız Elseif (ikinci şartlı döngü
Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir. imkanı vererek bize bunu sağlar. Her Elseif’i yeni bir If gibi düşünebilirsiniz. İşte şu senaryoyu gerçekleştirecek kod örneği (hosgeldiniz01.asp):
<HTML>
<HEAD>
<TITLE>ASP ILE SAATE GORE SELAM</TITLE>
<META http-equiv="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9">
<META http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254">
</HEAD>
<BODY>
<H2>
<CENTER>
<%
If Hour(Now) <12 Then
Response.Write "Günaydın! "
ElseIf Hour(Now) >= 18 Then
Response.Write "İyi akşamlar! "
Else
Response.Write "Tünaydın! "
End If
Response.Write "<BR>"
Response.Write "Site Onarım Sitesine Hoşgeldiniz"
%>
</CENTER>
</H2>
</BODY>
</HTML>
Bu programı çalıştırdığınız zaman, çalıştırdığınız saate göre sayfadaki selamın değiştiğini göreceksiniz. (Bu örnekte, sadece şartlı döngü işlemi yapmıyoruz; fakat aynı zamanda Hour(Now) fonksiyonu ile tanışıyoruz ve sayfadaki bütün unsurları ASP yöntemiyle yazdırıyoruz! Fakat şimdilik bu iki unsurun üzerinde de durmayın.) Programımız nasıl çalışıyor? Yukarıda başka vesile ile VBScript’in kullanılmaya hazır fonksiyonları vardır, demiştik. Bunlardan biri de o andaki saati ve tarihi bildiren Now() fonksiyonudur. Bu fonksiyondan dönen değerle bu andaki saati öğreniyoruz; ve bunu önce 12 ile karşılaştırıyoruz. Fonksiyondan dönen değer, eğer 12’den küçükse, programımız Response (Karşılık) Nesnesi’nin .Write Metodu’nu kullanarak (Nesneler ve Metodlar meselesi üzerinde de durmayın!) ziyaretçinin Browser penceresine “Günaydın” yazdırıyor.
Dönen Değer
Fonksiyonlar, kendilerini göreve çağıran VBScript komutlarına ve işlemlerine bir değer sunarak karşılık verirler. Buna fonksiyondan dönen değer denir. Yani diyelim ki Now() fonksiyonunu göreve çağırdınız. Bu fonksiyon derhal işletim sisteminden saati ve tarihi öğrenerek kendisini göreve çağıran işleme bildirir. Daha sonra VBScript’in kullanılmaya hazır diğer bir çok fonksiyonunu kullanacağız ve kendi fonksiyonlarımızı yazacağız. Ne zaman bir fonksiyona bir noktada atıf yaparsak, o noktaya fonksiyon tarafından bir değer getirileceğini bimemiz gerekir.
Eğer bu ilk sınamanın sonucu doğru değilse, VBScript If satırından sonraki birinci deyimi atlayacak ve ikinci deyimi icra edecektir. Yani eğer saat 12’den küçük değilse, ElseIf satırı icra edilecektir. ElseIf de tıpkı If gibi işlediği için bu kez yeni bir sınav yapılacak ve saatin 18’e eşit veya büyük olup olmadığı sınanacaktır. Eğer saat 18’e eşit veya büyükse, (sınav sonucu doğru ise) ilk satır icra edilecek ve ziyaretçinin Browser penceresine “İyi akşamlar!” yazdırılacaktır. Eğer bu sınavın sonucu da doğru değilse, ElseIf’in ikinci satırı icra edilecektir. Bu satırda ise Else bulunuyor. Else, If ve ElseIf gibi sınav yapmaz; ne olursa olsun, kendisinden sonra gelen deyimi yerine getirir. Yani saat 12’den küçük değilse, 18’den küçük veya 18’e eşit değilse, yani 12 ile 17 arasında ise, ekrana “Tünaydın” yazılacaktır.