Ballı Bitkiler
-
<Arı bal alacak çiçeği bilir> derler. Gercekten de arının normal olarak otuzbin dönümlük bal devşirme sahası içerisinde o kadar çeşitli çiçekler açılır ki; şayet arılar bütün bu çiçekleri yoklamakla zaman kaybetmeselerdi; çok kere kışlık gıdalarını dahi toplayamazlardı. Onların koklayıp yokladıkları çiçekler ise; çok mahduttur. Bir arıcılık mıntıkasında çeşit itibarı ile yüze bile varmaz. bununla beraber her bitki mevsimin muayyen bir devresinde çiçeklenir ki; bu takdirde arının günlük olarak ziyaret edeceği, bitki çeşidi daha da azalır. Ayni zamanda bir bitki her mevsimde normal ifrazatta bulunamayacağı gibi, her yerde aynı derecede verimli de olmaz. Bütün bu hususlar rüzgar, hava, su, toprak vs. gibi fiziki ve kimyevi bircok amillere (facteur) bagli olarak az cok degisiklik arzeder.
-
Bütün şu saydığımız sebeplerden dolayi balli bitkilerin arıcılıkta cok buyuk bir onemi vardir. Onlarin bol ve yüksek vasıflı bal ve pollen verenlerini tanıyarak arılar için en verimli bir hale koymak arıcının en büyük gayesi olmalidir. Cünkü bir mevsim uygun hava sartlari icinde gecer ve arılık civarinda bol ve devamli gida kaynaklari mevcut bulunursa; bir kovandan elli-yüz kilo bal almak işten bile değildir.
-
Onun için arıcılıkta en büyük müessir olan ballı bitkiler üzerinde önemle durmak istiyoruz. Aşağıda alfabetik olarak yüz yirmiye yakın ballı bitkiyi sirasiyla tanitiyoruz.Bu bitkilerin isimleri Türkçe, kerre içinde Latince ve ayrıca Almanca olarak da verilmiştir.
-
Bu bahsin sonunda ise, bazı önemli bitkilerin çiçeklenme ve bal verme devreleri de aylara nazaran bir tabloda gösterilmiştir.
-
-
-
1- Adaçayı (Salvia) Salbei
Ballı baba gibi bol balözlü ihtiva eden bir kısım çiçekleri sinesinde toplayan dudaklılar familyasina mensuptur. Bu bitkinin renklerine ve sıfatlarina göre isimlendirilmiş yirmiden çok nevileri (variete) vardir
Ada çayının çiçekleri keskin kokulu olup; yaprakları halk arasinda kaynatılarak terlemek ve boğaz iltihaplarini gidermek maksadiyle kullanilir.
İklime ve çeşitli nevilerine göre mayıstan başlayarak eylül ayına kadar çiçeklenir. Adaçayı nefis kokulu bol balözü verir.
-
2- Ahududu (Rubus) Himbeere
Güller familyasindan, yabani olarak yetişen çok kıymetli bir ağaçtır. Halk arasında buna ağaç çileği de denir.
Ekseriya püskürük kayalıklarla, ormanlık; derin ve geniş vadilerin güneşli yamaçlarında yetişir. Küçük meyvaları çilekten daha lezzetli ve hoş kokuludur. Bilhassa şurubu çok meşhurdur. Nisan ve mayıs aylarında çiçeklenerek nektar ve pollen verir. Arılar kızarmış ve olgun meyvalarından da faydalanırlar.
-
3- Akasya (Acacia) Akazie
Herkesçe bilinen bir ağaçtır. Bilhassa parkları ve yol kenarlarını süslemek ve gölgelemek için dikilir.
Akasyalar çiçek açtığı takdirde arılar için son derece faydalı olurlar. Hele mayıs ve haziran aylarında çiçeklenen yalancı akasya beyaz, nefis oldukça geç şekerlenen bir bal verir.
-
4- Akçaağaç (Acer) Ahorn
İsfendan ve Cımız ağacı gibi nevileri içine alarak kendi adiyle anılan bir familyaya mensupturlar. Akçaağaçlar nisan, haziran aylarında çiçeklenerek oldukça iyi kalitede bir nektar verirler.
-
5- Armut (Pirus) Birnbaum
Güller familyasına mensup olan ve herkesçe bilinen bu ağaç nisan - mayıs aylarında latif kokulu beyaz çiçekleriyle arıların daha ziyade pollen ihtiyacını karşılar. Çiçekleri nadir olarak nektar verirse de kayda değmez.
-
6- Aslan Ağzı (Antirrhinum) Löwenmaul
Sıraca otları familyasindan, yirmiye yakın çeşidi olan bu bitkiye halk arasında (anasina babasina pay veren ) de denilir. Değişik renkli, güzel yapiya malik olan fakat kokusuz bir çiçektir. Çiçek açımı haziran-eylüldür. Çiçeklerinin tüveyçleri kapalı olduğu için bal arıları güçlükle nektar emerler.
-
7- Asma (Vitis) Rebe
Dallari uzatilarak bir çardak üzerine veya duvarlara yayılan üzüm kütüklerine asma denir. Arılar asma çiçeklerinden istifade etmezler. Yalnız; bağlar budanınca yaralı kısımlarin ifraz ettiği usareden su ihtiyaçlarını karşılarlar. (Bak: üzüm)
-
8- At kestanesi (Aesculus) Rosskastanie
Atkestanesi familyasindan, yemisleri kestaneye benzeyen bir ağaçtır. Daha ziyade nisan ve mayıs aylarında çiçeklenerek bol miktarda nektar verir. Bu ağaca arılar oğul gibi hücum ederek faydalanırlar. Orta kalite de koyu renkli bir bal verir. Arılar bu balları daha ziyade ilkbahar aylarında kendi ihtiyaclari icin harcarlar.
-
9- Ay çiçeği (Helianthus) Sonneblume
Halk arasında gün çiçeği, güne bakan da tabir edilir. Yurdumuzun bilhassa Trakya bölgesinde tarlalar halinde ekilerek; tohumundan yağ alınır. Çiçekleri tabak şeklinde sarı renklidir. Toplu çiçekler familyasına mensup olan ayçiçeği temmuz ayından eylül başlarına kadar çiçeklenirse de fena kalitede bir nektar verir.
-
10- Ayva (Cydonia) Quitte
Yurdumuzun hemen her tarafında ehli veya yabani olarak yetişen ayva ağacı daha çok mayıs ve hazirana doğru penbe çiçekleri ile kendini gösterir. Arılar, pollen alma k üzere kendisini ziyaret ederler.
-
11- Badem (Prunus) Mandelbaum
Güller familyasına ait olup; memleketimizin birçok yerlerinde yetişen bir ağaçtır. Şubat ve mart aylarında beyaz veya pembe çiçekleriyle baharın müjdecisidir. Havalar yağmurlu ve rüzgarlı olmadığı takdirde arılar bol miktarda pollen ihtiyaçlarını bu ağaçtan karşılarlar.
-
12- Bakla (Vicia faba) saubohne
Kendi adıyla anılan bir familyaya mensup olan bakladan arılar pollen almak suretiyle istifade ederlerse de fazla önemli değildir. Haziran ağustos arasında çiçeklenir.
-
13- Ballı Baba (Lamium) Taubnessel
Dudaklılar familyasına mensup olan bu çiçek yabani olarak kırlarda, ormanlar ve dağlarda yetişir. Muhtelif nevileri varsa da arılar için en elverişli olan beyaz ballıbaba nisan ayindan itibaren açılmağa başlar. Bu sıralarda arılar kolaylikla bal alırlar. Fakat zamanla uzayan çiçek tüpleri bal arılarının nektar toplamalarını imkansız hale koyar.
Başka bir nevi olan Benekli Ballıbabanın çiçek tüpleri uzun olduğu için ancak bu çiçek tüplerini delebilen kuvvetli yaban arılar ve hortumları uzun olan kelebekler için elverişlidir. Bu çiçek tüpleri bal arısının hortumundan üç misli daha uzundur.
-
14- Böğürtlen (Rubus) Brombeerstrauch
Dikenli güllerden olan bu ağaççık ahududuya benzeyen görünüşü ile kır ve dağ yollarının kenarlarının süsler. Haziran ve temmuz aylarında çiçek açar. Böğürtlen kurak mevsimlerde pollen ve nektar vermek suretiyle arılar için çok faydalıdır.
-
15- Centiyan (Gentiana) Enzian
Kendi adıyla anılan bir familyanın örnek bitkisidir. Temmuz - Agustos aylarinda ciceklenir ve orta kalitede bir nektar verir.
-
16- Çam (Pinus) Kiefer, Föhre
Kendi adıyla anılan bir familyaya mensup olan çamların bir çok nevileri vardır. Umumiyetle 1500'den yuksek rakımlı yerlerde yetişen çamlar arılar için yalnız propolis vermek suretiyle faydalı olurlar.
Sahillerde ve rutubetli yerlerde yetişen cinsleri ile püseron balı verebilirler.
-
17- Çan çiçeği (Campanula) Glockenblume
Kendi adıyla anılan familyaya bağlı olan bu çiçeklerin birçok nevileri vardır. Çiçekleri yapısı itibarıyla birer çan manzarası arzeder. Kırlarda ve ormanlarda yabani olarak veya bir süs bitkisi olarak bahçelerde bulunabilir. Çan çiçekleri temmuz - agustos aylarinda çiçeklenerek nektar verirler.
-
18- Çayır tırfılı
Bak: Yonca
-
19-Çiğdem (Colchicum) Zeitlose
Zambaklar familyasından beyaz, sarı, mavi, pembe çiçekleri ile tanınır. Dağlarda ve kırlarda yetişir; ilkbaharın müjdecisi ve sonbaharın habercisidirler. İlkbaharda açan çiğdem arılar için adeta bir pollen deposu vazifesi görürler. Sonbahar çiğdemleri ise az da olsa nektar ifraz ederler.
-
20- Çilek (Fragavia) Erdbeere
Gerek yabani olarak kırlarda ve gerekse bahçelerde yer çileği diye anılaran yetiştirilen güller familyasindan bir bitkidir. Yabani cinslerinin meyvaları daha lezzetli ve güzel kokuludur. Nisan ve haziran arası çiçeklenerek nektar ve pollen verirler.
-
21- Çöğen
Bak: Karanfil
-
22- Çöpleme (Helleborus) Nieswurz
Düğün çiçekleri familyasından olan bu nebata halk arasinda boynuz otu ve marulcuk da denir. Yapraklari marulu andırır. Ocak, nisan arası çiçeklenir ve nektar ifraz ederse de; arılar için fazla elverişli degildir.
Çöplemenin diğer bir nevi de temmuz ve ağustos arası çiçeklenir ve dağlarda yetişir ve koyu renkli bir bal verir.
-
23- Dalya (Dahlia) Dahlie
Toplu çiçekler familyasından irice yuvarlak ve bazı nevileri de yıldız biçiminde çiçekler açan güzel renkli fakat kokusuz, nektarlı bir bitkidir.
-
24- Dam koruğu (Sedum) Fetthenne
Yaprakları etli ve daha çok ılık iklimlerde damlar, duvarlar üzerinde veya kayalar üzerinde yetişir. Bol miktarda nektar verir.
-
25- Deve dikeni (Cirsium) Kratzdistel
Şemsiye çiçekleri familyasından olan bu bitkinin temmuz ve ağustos aylarında çiçeklenen muhtelif nevileri vardır. Çiçekleri küçük bir enginara benzediğinden; yaban enginarı da denir. Bazı nevilerinin boyu bir metreyi geçer. Bir çok nevileri pollen ve nektar bakımından faydalıdır.
-
26- Dulavrat Otu (Lappa) Klette
İşlenmemiş bakir arazide yetişir, hekimlikte deri hastaliklarinda kullanilir. Yaprakları geniş olup halk arasında kabalak denir. Çiçekleri kuruyunca elbiseye yapışır. Nektar ve pollen verir.
-
27- Dut (Morrus) Maulbeerbaum
Memleketimizin birçok yerlerinde yetişen dut ağacı, kurak mevsimlerde ve bilhassa nektarın pek kıt olduğu zamanlarda arılar tarafından çok aranan bir gıda kaynağıdır.Arılar bilhassa aşılı, usaresi bol ve lezzetli dutları ziyaret ederek; meyvalarindan faydalanirlar. Ayrıca mart ve nisan aylarında çiçeklenme anında nektar ifrazt ettiği anlaşılmıştır.
-
28- Düğün çiçeği (Ranunculus) Ranunkel
Birçok nevileri bulunan kendi adıyla anılan bir familyaya mensup olan bu çiçeklere ekseriya çayırlar veya kaynaklar etrafinda rastlanir.Bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilen nevileri de vardır. Birçok nevileri arı pollenleri ile arılara kaynak teşkil ederler.
-
29- Ebegümeci (Malva) Malve
Kökleri ve çiçekleri hekimlikte kullanılan ve yaprakları da pişirilerek yenen tanınmış bir ottur. Çiçekleri açık veya mor renktedir. Nektar bezleri beş adet olup çiçeğin kaidesi üzerindedir. Mayıs-ağustos aylarinda çiçeklenir, pollen veren nevileri de vardır.
-
30- Elma (Malus) Apfelbaum
Güller familyasından olup, dünyada belki bin türlü çeşidi bulunan bu kıymetli meyva ağacına arıcılık bakımından büyük önem vermek lazımdır. Tatlı ve güzel kokulu pembe çiçekleri ile mayıs ve haziran aylarında arıları bir mıknatıs gibi cezbederler. Elma çiçekleri pollen bakımından çok zengindir. Üstün kaliteli bir nektar verdiği de söylenir. Arıcılar arılıklarını elma bahceleri icinde yaparlarsa bir taşla iki kuş vurmuş olurlar.
-
31- Erik (Prunus) Gemeine Pflaume
Birçok nevileri bulunan meyva ağacıdır.Bu da güller familyasından olup; beyaz çiçekleriyle bilhassa pollenleri bakımından arılara faydalı olur.
-
32- Eşek dikeni (Echinaps) Igelkopf
Toplu çiçekler familyasından olan bu bitki temmuz ve agustos aylarinda ciceklenir. Arılar tarafindan fazlaca ziyaret edilirse de arılar bu çiçekten güçlükle nektar alabilirler.
-
33- Fındık (Corylus) Haselnuss
Kestaneler familyasindan, daha ziyade Karadeniz kıyılarını süsleyen bir ağaçtır.Pembe renkli çiçekleriyle bilhassa ocak ve nisan arası arıların pollen ihtiyaçlarını karşılarlar. Nadiren nektar verdiği de anlaşılmıştır.
-
34- Fiğ (Burçak) (Vicia) Wicke
Baklagillerden olan bu nebata bazı yerlerde börülce de denir. İlkönce yeşilimtrak olup zamanla beyazlaşan bir bal verir. Adi fiğ mayıs ve haziran aylarında çiçeklenirse; bol nektar ve haziran eylül arası çiçeklenirse; bol pollen verir.
-
35- Frenk Üzümü (Ribes) Johannisbeere
Frenk üzümlerinin siyah, kırmızı ve 15 kadar çeşidi vardır. Asıl frenk üzümü nisan ve mayıs aylarında çiçeklenir, bol miktarda nektar verir.
-
36- Funda (Erica) Heide
Kendi adıyla anılan bir familyanın örnek nebatıdır. Funda, Çalı Süpürgesi, Kocayemiş, Yaban Mersini gibi ağaççık veya çalılar hep aynı familyadan, bol nektarlıdırlar.
Fakat, nektar bu nebatların çiçeklerinin etaminleri içinde teşekkül ettiğinden ifrazat hava şartlarına göre değişebilir.
Funda arıların istifadesine tamamen elverişlidir. Halbuki süpürge ağacı ancak kuvvetli yabani arılar tarafından çiçekleri delinmek suretiyle istifade edilebilir.
Funda balı rengi ve lüzuciyeti itibarıyla koyu ve orta kalitede bir baldır.
-
37- Gelincik (Papaver Rohoeas) Klatschmohn
İlkbaharda kırlar ve tarlalar içerisinde kırmızı rengi ile kendini belli eder. Haşhaşlar familyasından olan bu çiçek mayıstan eylüle kadar açılmağa devam eder. Pollen bakımından faydalıdır.
-
38- Geven
Baklagiller familyasından dikenli bir bitkidir. Bazı nevilerinden kitre zamkı denilen bir reçine çıkarılır.Buna kovan otu veya kovan dikeni adı da verilir. Bazı nevileri nektar bakımından faydalıdır.
-
39- Gevrek (Chlidanthus) Weicheblume
Yüksek dağlar ve vadilerde, taşlık arazide yetişen çok verimli bir ballı bitkidir. Bazı nevilerinin boyu bir metreyi geçer. Gövdesi bir sap üzerinde boğum boğum uzayarak yukarida daha küçük dalcıklara ayrilir. Bu dalcıklar üzerinde sarı veya beyaz renkli, top top çiçekler açar. Temmuz ve ağustos aylarında açılan bu çiçekleri beyaz üstün kalitede bir bal verir, pollen bakımından da zengindir.
-
40- Gül (Rosa) Rose
Onbinden fazla çeşidi bulunduğu zannedilen ve çiçeklerin çiçeği olan asıl gülden arılar ne pollen ve ne de nektar almazlar. Halbuki bu familya altinda toplanmis bulunan hemen diger butun agaclar veya bitkiler bol pollen ve nektar verirler.
-
41- Gül hatmi (Althearosa) Stockrose
Ebegümeçleri familyasından olup, yaprakları geniş ve yuvarlak, çiçekleri ise, iri beyaz veya leylakidir. Çiçeklerinin orta kısımları kırmızı renkte ve katmersizdir.
Hatmi'nin bütün organlari müshil hassasını haizdir. Temmuz ve eylül arası çiçeklenerek, bilhassa polen ve propolis bakimindan faydali olur.
-
42- Hanımeli (Lonicere) Geisbatt
Kendi adıyla anilan bir familyanin örnek bitkisidir. İlkbahardan itibaren mevsim boyunca bir kac defa çiçek açar. İnce salkım hlaindeki sarı veya kırmızı renkli çiçekleri güzel kokuludur. Duvar kenarları ve ağaç diplerine ekilirse sarmaşık gibi tırnamıcıdır. Bol nektarlı olmasına rağmen çiçek tüpleri çok uzun olduğundan ancak yabani arılar vasitasiyla bal arilari icin faydali olur.
-
43- Hardal (Sinapi) Senf
Haçlılar familyasından olup beyaz, kara ve yabani gibi nevileri vardır. Tedavide kullanılan hardal yakısı veya lapası bu bitkiden yapılır. Değişik nevilerine göre mayıs-eylül arası çiçeklenerek beyaz bal veren bir nektar ifraz ederler.
-
44- Haşhaş (Papaver) Mohn
Kendi adıyla anılan bir familyanın örnek nebatıdır.Bazı mıntıkalarda tarlalar halinde ekilerek yetiştirilir. Başında bulunan tohumlari hekimlikte uyuşturucu bir madde olarak kullanilan afyon çıkarmağa yarar. Arılan için tavsiyeye şayan degildir.
-
45- Hatmi (Althae) Stockmalwe
Bazı nevilerinin kök ve çiçekleri hekimlikte kullanilan ve yabani olarak yetişen süslü bir nebattır. Fidanı ebegümecine benzer. Fakat ondan daha yüksek, yaprakları küçük ve çiçekleri daha hoştur. Hatmi temmuz ve ağustos aylarında çiçeklenerek üstün kaliteli, hoş kokulu bir bal verir.Nektarı menekşe rengine benzer.
-
46- Hindiba
Bak: Kara Hindiba
-
47- Hodan
Sığır dilleri familyasından mavi veya beyaz çiçekler açan bir bitkidir. Çiçekleri hekimlikte kullanılır. Hodanlar, açık renkli ve üstün kalitede bir bal ve aynı zamanda beyaza yakın bir pollen verirler. Çiçeklenme haziran ve ekim arasındadir.
-
48- Huş (Betula) Birke
On beş kadar nevi bulunan bir ağaçtır. Huşlar bilhassa yaprak ifrazatı bakımından arılara faydalı olurlar. Ayrıca birçok nevileri propolis verir. Nisan mayıs aylarinda açan çiçekleriyle nektar da verirler.
-
49- Ihlamur (Tilia) Linde
Kendi adıyla anılan bir familyaya mensup olan ve birçok nevileri bulunan ıhlamur ağaçları bol nektar ifraz eden güzel kokulu çiçeklere maliktir. Bilhassa gümüşi ıhlamur yağmurlu senelerde beyaz, üstün kaliteli bir nektar verir. Keza yapraklarindan şekerli su da ifraz eder ve çiçekleri ayrıca pollen bakımından da elverişlidir.
Yalnız bazı kurak senelerde gümüşi ıhlamurun arılar üzerinde bayıltıcı bir tesir yaptığı iddia edilmektedir.
Çiçeklenme haziran ve temmuz aylarına rastlar. Çiçekler bir salkım gibi aşağı sarkık durumda olduğundan hasıl olan nektar daima yağmurdan korunur.
-
50- İğde (Elaeagnus) Ölweide
Kendi familyasının örnek bitkisi iğde ağaçları keskin, güzel kokulu, küçük çiçekleri ile mayıs sonlarında ve haziran başlarında kendilerini belli ederler. İğdelerin bol miktarda bulunduğu mıntıkalarda arılar fazlaca nektar almak suretiyle kovanlarına iğde balının üstün kokusunu da yayarlar. İğde çiçekleri ayni zamanda pollen bakımından da faydalıdır.
-
51- İnci Çiçeği (Convallaria) Maiglöckchen
Zambaklar familyasından olan bu çiçek, nisan ve mayıs aylarında açılır. Bir sap üzerinde dizili, beyaz yuvarlak, güzel kokulu çiçeklere maliktir. Bol pollen verir.
-
52- Kabak (Cucurbita) Kürbis
Kendi adiyla anilan bir familyanın örnek nebatıdır. Muhtelif nevilerine göre mayıstan ekim ayına kadar çiçeklenen kabaklar; tüveyçleri oldukçe derin sarı çiçekleri ile arılara nektar bakımından faydalıdırlar. Yalnız, nektar çiçek tüpleri içindeki dişicik organının içerisinde olduğu için üç parçalı olan bu kısmın yarılması sonunda faydalı olurlar.
Bir kabak çiçeğinde bal arısının bir defada taşıyamayacağı kadar bol nektar vardır.
Ayni familyaya bağlı kavun, karpuz, hıyar gibi bostan çeşitleri nektar bakımından önemli değillerdir.
-
53- Kadın Tuzluğu (Berberis) Berberilze
Kendi familyasının örnek nebatıdır. Bu nebata sarı çalı da denir. Nektar ifraz bezleri tüveyçlerinin dibindedir. Mayıs, haziran aylarında çiçeklenerek bol nektar verir.
-
54- Kantaron (Erythrea) Tausendgüldenkraut
Toplu çiçekler familyasından dağlarda ve kırlarda sarı çiçekleriyle görülen bir nebattır. Bu nebatın acı kökleri hekimlikte kullanılır. Haziran ve eylül arası çiçeklenerek nektar ve pollen verir.
-
55- Karaağaç (Ulmus) Ulme
Karaağaç yollara ve meydanlara dikilmeye elverişli yüksek boylu ağaçlardır. Birçok nevileri vardır. Mart-Nisan aylarında çiçeklenerek nektar ve pollen verirler.
-
56- Karabaş (Gnaphalium) Ruhrkraut
Dudaklilar familyasindan, Akdeniz kiyilari ve Marmara Yöresinde yetişen, fevkalade nefis ve hoş kokulu bal veren bir bitkidir. İk defa mayıs ayında ikinci olarak da sonbaharda olmak üzere bir mevsimde iki defa ciceklenir.
-
57- Karabuğday (Fagopyrum) Buchweizen
Kendi adıyla anılan familyanın örnek bitkisidir. Salkım şeklinde beyaz ve kırmızı çiçekleri vardır. Yaprakları yürek biçiminde olup; yeşiken hayvan yemi olarak kullanilir. Temmuz-agustos arasi çiçeklenerek kırmızımsı bir nektar ifraz eder. İfrazat daha ziyade sabahleyin ve saat dokuza kadardir.
-
58- Kara Hindiba- Hinda (C. intybus) Wegwarte
Toplu çiçekler familyasından olan bu çiçeklerin kırlar; bahçeler, kuru çayırlıklar ve tarla kenarlarında birçok çeşitlerine rastlanır. Bunlar da baharın müjdecisidir. Kara hindibanın acı yapraklarından salata yapılır. Kaynatılmış kök ve yaprakları tababette kullanılır.Bu bitkinin yalnız yaprakları değil; bütün kısımları acıdır. Baharla beraber yaz başlarına kadar devam eden çiçekleri ile arılara polen bakımından son derece faydalı olur. Bazı yerlerde altuni sarı renkli bir nektar da ifraz eder.
-
59- Karakafes (coris) Stacheltraubehen
Sığır dilleri familyasından, beyaz ve menekşe kırmızısı çiçekler açan bir bitkidir. Çiçekleri bol nektar ihtiva etmekle beraber, çiçek tüpleri derin olduğu için bal arıları doğrudan doğruya istifade edemez. Mamafih yabani arılar bu tüpü delerek bal arılarının da faydalanmasını temin ederler.
Mayıs haziran arası çiçeklenir. Beyaz pollenleri de arılar için faydalıdır.
-
60- Karanfil (Dianthus) Nelke
Katmerli katmersiz, üç yüzden fazla çeşidi bulunan karanfiller arılar için pek cazip degildir. Fakat ayni familyaya mensup olan Çöğen ve Kum Otu bol nektar verirler. Yaz başlangıcından eylüle kadar çiçeklenirler.
-
61- Kardelen
Bak: Nergisler
-
62- Katır Tırnağı (Genista) Ginster
Bak: Süpürge Katırtırnağı
-
63- Kavak (Populus) Pappel
Söğütler familyasından olan bütün kavaklar nektar bakımından sayılmazlar. Fakat bilhassa ilkbaharda bol pollen ve ayrıca sürgün uçlarından güzel kokulu sarımtırak bir propolis verirler.
-
64- Keçi Boynuzu (Ceratonia) Johannisbrotbaum
Erguvanlar familyasından olan bı bitki agustos-eylul aylarinda çiçeklenerek bol miktarda nektar verir.
-
65- Kekik (Thymus) Thymian
Dudaklilar familyasından, çok önemli ballı bir bitkidir.Çiçekleri beyaz, pembe ve kırmızı olmak üzere birçok nevileri vardır. Haziran ayından Ekime kadar çiçeklenme imkanı bulan kekikler nektar ifraz ettikleri takdirde arılar için cok faydali olurlar. Bütün kekikler hakiki bal renginde, hoş kokulu ve yüksek kaliteli bir nektar ifraz ederler.
-
66- Kestane (Castanea) Kastania
Kendi adıyla anılan bir familyaya mensuptur. Bilhassa Marmara ve Ege Bölgesi ormanlarinda yabani olarak bol miktarda bulunur. Haziran - Eylül arası çiçeklenir bol fakat fena kalitede bir nektar verir.
-
67- Kızılcık (Cornus) Hartriegel
Kendi adıyla anılan bir familyanın örnek nebatıdır. Çiçeğindeki dişilik uvzunun kenarını çevreleyen etlimsi halkadan nektar ifraz ederler. Muhtelif nevilerine göre Mart- Haziran arası çiçeklenerek aynı zamanda pollen de verirler.
-
68- Kiraz (Pranus avium) Vogelkirsche
Güller familyasından olan kiraz ağacı çiçekleri benzerlerinde olduğu gibi pollen bakımından arılar için faydalıdırlar.
-
69- Kocayemişi (Arbutus) Erdbeerbaum
Fundalar familyasindan beyaz ve pembe çiçekli bir bitkidir. Bilhassa Akdeniz ikliminin tesiri altında bulunan bölgelerde yetişir. Funda balı kalitesinde bir nektar verir.
-
70- Kum Otu
Bak: Karanfil
-
71- Köknarlar
Yurdumuzun daha çok güney ve batı kısımlarında bulunan köknarların birçok nevileri vardır. Köknarlar nektar ifraz etmezler. Fakat bu ağaçlar üzerinde bulunan ve püseron denilen bazi boceklerin cikardiklari usareler arılar için zengin bir gıda kaynağıdı teşkil ederler.
-
72- Kurtboğan (Aconitum) Sturmhut
Salkım biçiminde çiçekleri vardır. Haziran - Eylül arası çiçeklenir. Zehirli bir nebat olmasına rağmen nektarı zararsızdır. Pollenleri de yakıcı olmakla beraber arılar tarafından istifade edilir.
-
73- Kuşkonmaz (Asparagus) Spargel
Zambaklar familyasından, sapı ince uzun, sarı ve yeşil çiçekli bir bitkidir. Haziran ve temmuz aylarinda açar. Orta kalitede yeşilimtrak bir bal verir. Saksılarda yetiştirilen başka bir nevi de vardır.
-
74- Laden (Astus) Zistrose
Bilhassa güney bölgelerimizde yetişen çok nektarlı bir nebattır. Haziran - temmuz arası çiçeklenir. Balının kekremsi bir tadı vardır.
-
75- Lale (Tulipa) Tulpe
Zambaklar familyasindan olan lale bazı müşahitlere göre arılar için zararlı bir nebattır.
-
76- Limon Ağacı (Citrus) Zitronen baum
Sedef otları familyasından, portakal gibi mart-ekim arası çiçek açar, fakat portakal kadar verimli değildir.
-
77- Merzengüş (Mercanköşk) (Origanus) Dost
Dudaklılar familyasından güzel kokulu bir bitkidir. Mayıs-eylül arası çiçeklenerek nektar ifraz eder.
-
78- Menekşe (Viola) Veilchen
Kendi adıyla anılan bir familyaya bağlıdırlar. Kırka yakın çeşidi bulunan menekşelerin bir kısmı ilkbaharda bazı nevileri de sonbaharda çiçeklenirler. Sıcak memleketlerde, sonbaharda açan menekşeler bol nektar verirler. Buna mukabil, nisan ve mayıs aylarında açılan menekşelerin putalleri daha büyük olduğu için arılar için daha faydalı olur.
-
79- Meşe (Quercus) Eiche
Kestaneler familyasından olan meşenin bazı nevileri yaz boyunca yaprak ifrazatı vermek suretiyle arılara kaynak teşkil ederler.
-
80- Mine Çiçeği (Mina) Mina
Kendi adiyla anilan bir familyadir. Çiçekleri başak durumunda ve alacalı mavimsi renktedir. Karşılıklı bulunan yaprakları oymalı ve sapı da dört köşelidir. Haziran Ekim arası çiçeklenerek nektar ifrazatı yapar.
-
81- Nane (Mentha) Minze
Dudaklilar familyasindan olan nanelerin de birçok çeşidi vardır.Çiçekler beyaz veya menekşe rengini andırır. Haziran ve eylül arası çiçeklenirler ve nektar verirler.
-
82- Nergis (Caltha) Dotterblume
Nergisler familyası; Nergis, Fulya, Kardelen(karçiçeği) gibi güzel çiçekleri ihtiva eder. Bunlardan kardelen ilkbaharda karla beraber çıkar ve arılara pollen bakımından faydalı olur.
-
83- Nevruz Otu (Linaria) Leinkraut
Sıraca otları familyasından, çiçeklerine göre muhtalif renkli bir kır bitkisidir.Çiçekleri aslanağzına benzer. Temmuz, eylül arası çiçeklenerek yabani arıların yardımı ile nektar vermek suretiyle faydalı olur.
-
84- Oğul Otu (Melissa) Melisse
Dudaklilar familyasından açık renkli limon kokulu bal veren bir ottur. Haziran ve ağustos arası çiçeklenerek arıları fazlaca cezbeder.
-
85- Okaliptüs (Eucalyptus) Fieberbaum
Mersinler familyasına dahil olan bu bitki daha ziyade Akdeniz kıyılarında bol bol yetişmektedir. Okaliptüs aralık ayından nisana kadar çiçeklenir. Bol fakat düşük kaliteli bir bal verir. Pollen vermek suretiyle de faydalı olur. Fakat, yazın sicak ve kuru havalarda keskin bir koku neşrederek arıların sersemlemesine sebebiyet verir.
-
86- Orman Gülü (Rhododendron)
Yüzden fazla nevileri bulunan fundalar familyasından olan bu bitki 1500-2000 metre yükseklikteki daglarda olur. Temmuz ve agustos aylarinda ciceklenerek nefis ve yüksek kaliteli bir bal verirler.
Bundan baska, bilhassa Karadeniz kıyılarında yetişen ve aynı familyaya mensup, mahalli tabiri ile Ağu denilen bir orman türü daha vardır. Bu da deli bal dedikleri acı ve zehirli bir bal vermektedir.
-
87- Ökse Otu (Viscum) Mistel
Kendi anıyla anılan familyanın örnek bitkisidir. Meyva ağaçlarının gövde ve dalları üzerinde tufeyli olarak yetişir.Mart nisan aylarinda ciceklenir, nisbeten nektar verir.
-
88- Pamuk (Cossypium) Baum wollenpflanze
Bilhassa Adana vilayeti ile Batı Anadolu'da geniş sahalar halinde ekilerek ziraatı yapilan bir bitkidir. Bal ve pollen bakımından arılar için zengin bir kaynak teşkil edilse de; pamuk balının kalitesi düşük olduğu için önemli degildir.
-
89- Papatya (Matricaria) Kamille
İlkbaharda kırları süsleyen en göz alıcı çiçeklerdendir. Birçok nevileri varsa da asıl papatya ortası sarı ve putallari süt beyaz olup; nisan mayıs aylarinda ciceklenir. Bu papatyadan arılar pollen almak suretiyle faydalanirlar.
-
90- Peygamber çiçeği (C. Cyanus) Kornblume
Toplu çiçekler familyasından olan bu bitkiye daha ziyade ekin tarlaları içerisinde rastlanır. Mor renkte ve şeklen kantarona benzeyen bir çiçektir. Mayıs-Temmuz arası çiçeklenir taze iken yeşilimtrak şekerlenince beyaz bir bal verir.
-
91- Portakal (C. Aurantium) Orange
Sedefotları familyasına bağlı olan portakal iyi bir ballı bitkidir.Akdeniz ikliminin hakim olduğu sıcak, rutubetli memleketlerde beyaz ve hoş kokulu bir bal verir. Mart ekim arası çiçeklenir.
-
92- Safran (Zağferan) (Crocus) Safran
Süsenler familyasından olup, ilk ve sonbaharda çiğdeme benziyen sarı çiçekleri ile kendini gösterir. Ancak; kuru ve sıcak havalarda bol nektar verebilir. Arılar safranı sonbahar mahsülü olarak topladıkları takdirde çok kere sırlayamazlar. Pollen bakımından zengindir. Fakat devamlı rutubet dolayısıyla bu pollen hamurlaşarak bozulur. Böylece fayda yerine zararlı bir hale gelir. Bazı bölgelerde safran çiçeğinin arılar üzerinde bayıltıcı tesir yaptığı kaydedilmektedir.
-
93- Sarmaşık (Convolvulus) Winde
Kendi adıyla anılan bir familyaya mensuptur. Elliden fazla nevi bulunan sarmaşıklar duvar diplerine ve çalılara tırmanmak suretiyle yetişir. Nevilerine göre;; kırmızı, beyaz, mavi ve pembe renkli çiçekler açar.
Bilhassa sonbaharda küçük çiçekli sarmaşıklar beyaz, nefis ve çabuk şekerlenen bir bal verirler.
-
94- Sevgi çiçeği (Reseda) Reseda
Bütün sevgi çiçekleri pollen bakımından arılara çok faydalı olurlar.
-
95- Sığır kuyruğu (Verbaseum) Wollkraut
Kendi familyasının örnek bitkisi olan sığırkuyruğu kırlarda, dağlarda taşlık arazide yetişir. Temmuz-Eylül arası çiçeklenir. Bal ve pollen bakımından faydalıdır.
-
96- Söğüt (Salix) Weide
Kendi adıyla anılan bir familyanin ornek bitkisidir. Bütün söğüt ağaçları Mart-Mayıs arası çiçeklenerek az nektar ifraz etmekle beraber bilhassa ilkbaharda çok işe yarayan bol pollen verirler.
-
97- Sünbül (Hyacinthus) Hyazinthe
Süsenler familyasindan, beyaz, pembe, kırmızı ve menekşe renkli nevileri bulunan güzel kokulu bir çiçektir.Mart nisan aylarında çiçeklenen beyaz çiçekli sümbüller bal ve pollen bakımından daha verimlidirler.
-
98- Süpürge katırtırnağı (Genista) Ginster
Baklalar familyasındandır. Mayıs ve Haziran aylarında çiçeklenir bol nektar verir.
Sarı salkım şeklinde çiçekleriyle kırları süsleyen Boyacı Katırtırnağı da bol nektarlı ise de; arılarımız için elverişli degildir.
-
99- Sütleğen (Euphorbia) Wolfsmilck
Kendi familyasından, 600 den fazla nevi bulunan bir bitkidir. Kök, sap ve gövdesinden hekimlikte kullanılan sütlümsü bir madde ifraz eder. Muhtelif nevilerine göre bütün yaz müddetince çiçeklenir. Sütleğen bol ve koyu renkte bir nektar vermek suretiyle faydalıdır.
-
100- Şakayık (Paeonia) Paonie
Düğün cicekleri familyasından, kırmızı, beyaz, pembe ve sarı çiçekler açan güzel bir süs bitkisidir. Mayıs-Haziran arasında çiçeklenir. Şakayıkın yapışkan ve güçlükle devşirilen bir nektarı vardır.
-
101- Şeftali (P. Persica) Pfirsich
Güller familyasındandır. Şubat ve Mart aylarında çiçeklenerek pollen bakımından faydalı olur.
-
102- Şerbetçi otu (Humuius) Hopfen
Kendirler familyasından, yaprakları karşılıklı olup; sarmaşıkta olduğu gibi sarılıcı bir gövdeye maliktir. Hekimlikte ve biracılıkta kullanılan şerbetçi otu temmuz-eylül arası çiçeklenerek bol pollen verir.
-
103- Ters salkım
Baklalar familyasından olup 10 metreden fazla yükselen bir ağaçtır. Ağustos eylül arası çiçeklenir. Beyaz sarımsı çiçekleriyle bol nektar verir. üstün kalitede bir bal verir, pollen bakımından da zengindir.
-
104- Turna Gagası (Geranium) Kranichschnabel
Sardunyalar familyasından olup; tohumları turna gagasına benzer.Nektar ifrazatı suretiyle faydalı olur.
-
105- Tütün (Nicotiana) Tabak
Memleketimizin muhtelif bölgelerinde ziraati yapılan bu ot arıcılık bakımından zararlı sayılır. Zira tütün balı son derece düşük kaliteli ve kalite bozucu bir karakteri haizdir.
-
106- Üzüm (Vitis) Traube
Üzüm meyvesi arılar için bilhassa kurak geçen yıllarda fayda sağlayan bir gıda kaynağıdır. SOnbahara doğru tatlılığından yarılan veya eşek arıları tarafından delinen üzüm tanelerinden arılar bol bol üzüm usaresi taşırlar. Bu usareyi duttan daha düşük kalitede bir bal haline sokarlar.
-
107- Vişne (Prumis Vevasus) Gemeine Sauerkirsche
Güller familyasından olan vişne ağacı bütüm emsalleri gibi ilkbaharda çiçeklenerek pollen vermek suretiyle arılara faydalı olur.
-
108- Yaban Gülü (R. canina) Hunds Rose
Güller familyasından, meyvelerine kuşburnu tabir edilen dikenli bir güldür. Uzun boylu, sulu çayırların başlarında ve taşlık arazide yetişen ve soluk pembe çiçekler açan ve asıl kuşburnu meyvesi veren nevileri bazı yerlerde doğrudan doğruya kuşburnu diye anılır.
Beyaz ve pembe çiçekli, güzel kokulu ve bodur olup daha ziyade dağlar ver ormanlarda yetişen nevine de yaban gülü denir. Yaban güllerinden arılar pollen ve nisbeten de nektar almak suretiyle faydalanırlar.
-
110- Yarpuz (Su nanesi) (M. aquatica) Wasserminze
Dudaklılar familyasından olup ekseriya su keneralarında yetişir. Temmuz- ekim arası çiçeklenir ve nektar verirler.
-
111- Yer elması (H.Tuberosus) Erdbirne
Toplu çiçekler familyasından, patates şeklindeki kökleri yenen bu bitkiyi herkes bilir. Ağustos-Ekim arası çiçeklenir, pollen verir.
-
112- Yıldız Çiçeği
Bak: Dalya
-
113- Zerdali (P. Pseudo armemaca) APrilkose
Güller familyasından olan zerdali ve kayısı ağaçları şubat ve nisan arasında çiçeklenerek elma gibi bol miktarda pollen verirler.
-
114- Zeytin (Olea) Ölbaum
Kendi familyasının örnek bitkisi olan zeytin ağacı bazı bölgelerimizde ehli ve yabani olarak bol miktarda bulunur. Nisan-Mayıs aylarında çiçeklenerek grimsi bir pollen ve ayrıca nektar verirler.
-
115- Yonca (Medicago) Lüzerne
Baklagiller familyasına mensup olan yoncalar bal veren bitkiler bakımından büyük değer taşırlar.Çünkü; birçok nevileri bulunan bütün yoncalar gayet bol, üstün kaliteli ve kolaylıkla alınabilen bir nektar ifraz ederler. İleri arıcılık yapan memleketlerde büyük yoncalıklar vücuda getirilerek hem bal verimi arttırılmakta ve hem de bir yem bitkisi olarak değerlendirilmektedir. Şimdi önemli yonca türlerini birebir inceleyelim.
-
1- Kaban yonca (M. hispida) Bauher schenecknlee
-
Umumiyetle hayvan yemi olarak birçok yerde ekilir ve bir mevsim müddetince üç beş kere biçilir. Yoncadan bal alınabilmesi için çiçek açımına terkedilmesi şarttır. Birinci defa çiçek açımında umumiyetle kireçli topraklarda yetişen yoncalar bol nektar vermektedir. Birkaç defa biçildikten sonra tohuma birakilan yoncalarda pek nektar hasıl olamamaktadır.
-
2- Sarı yonca (MEllilotus Officinalis) Gelber steinklee
-
Daha çok tarlalar arasında kendiliğinden yetişir ve bol nektar ifraz eder. Mayıs haziran aylarında çiçeklenir.
-
3- Korunga (Onobrychis) Essparsette (Evliya otu da denir)
-
Çok ballıdır. Birçok nevileri beyaz ve çok ince zerrecikler halinde kristalize olan az kokulu hoş ve makbul bir bal verirler.
-
4- Tırfıl (Trifolium) Klee
-
Amerika'da son derece önem verilen bir ballı bitkidir. Birçok nevileri vardır. Beyaz tırfıl, umumiyetle çayırlarda yetişerek mayıstan eylüle ayına kadar devamlı surette çiçeklenir. Beyaz ve üstün kalitede bir bal verir. Yağışlı senelerde ifrazat daha az olur. Çok kurak yıllarda ise; yapışkan bir nektar ifraz eder.
-
5- Kırmızı tırfıl (T. pratense) Roklee
-
Beyaz tırfıla benzemekle beraber bu çiçeğin uzun olan borucukları diğer arılar tarafından delindikten sonra ancak bal arısı faydalanabilir. Islah suretiyle kısa borucuklu kırmızı tırfıl yetiştirilmesine de çalışılmıştır.
Diğer tırfıl nevileri de mayıs ayından başlayarak ağustos sonlarna kadar çiçeklenerek bol miktarda nefis bal verirler.