Çevrimdışı

SALEP

Anadolu’da orkidenin toprak altındaki kök yumrularından elde edilen toza ve bununla yapılan içeceğe salep denir. Salep içeceğini Türklerin icat ettiği söylenir. XI. yüzyılda İbn-i Sina el-Kanûn fi’t-Tıb adlı eserinde salebe geniş yer vermiştir. Salep XV. yüzyılda yazılan tıp kitaplarında da yer almıştır. Sultan I. Ahmed döneminde yazılmış bir risalede padişah macununun ana maddeleri arasında salep de sayılmıştır.
Tıbbi amaçlarla kullanılan salep, XVII. yüzyıldan itibaren bir kış içeceği olarak karşımıza çıkar. XVIII. ve XIX. yüzyıllarda pekmez, bal veya şekerle tatlandırılır; zencefil, tarçın, gül suyu veya çiçek suyu eklenir; bazen üzerine bir parça kuru kaymak konulurdu.
Kahve kadar kalıcı bir alışkanlığa dönüşmese de salep XVII. yüzyılda Türkiye’den İngiltere ve Fransa’ya yayılmıştır. 1730’lardan sonra Londra’da salepçi dükkânları (saloop houses) açıldı. XX. yüzyılın ortalarında Birleşik Krallık’ın bazı bölgeleri dışında salep çaya veya kahveye yenik düşmüştür.

BOZA

Boza ise başta darı irmiği olmak üzere çeşitli tahıllar, su ve şekerden üretilen ve kış mevsiminde tüketilen bir içecektir. Bilinen en eski Türk içeceklerindendir. Türkçe “boza” kelimesi eski Osmanlı toprakları, Orta Asya, Orta ve Kuzey Afrika’nın da içinde yer aldığı geniş bir coğrafyada kullanılır ve 20’den fazla dile girer. Boza hakkındaki en eski kayıt bir Uygur hekimi tarafından yazılan ve Moğol hükümdarına sunulan 1330 tarihli beslenme kitabındadır. İkinci kayıt ise 1333 tarihli İbni Battuta Seyahatnamesi’dir. Ünlü gezgin, Deşt-i Kıpçak bölgesini anlatırken bozadan Türklerin içtiği bir şıra olarak bahseder. İstanbul’un yerlisi bozayı dükkânda satarken Arnavutlar kış gecelerinde sokaklarda satardı. Seyyar bozacılar bozayı mani söyleyerek satar ve kış gecelerini şenlendirirdi. İstanbul’un birçok mahallesinde bu gelenek bugün de devam eder. Neredeyse tüm Balkan ülkelerinde, Türkiye, Kırgızistan ve Kazakistan’da boza sevilerek tüketilir. Geleneksel olarak üzerine tarçın serpilir ve leblebi konularak içilir.