Çevrimdışı

Peki doğa durumu aslında bir özgürlük ve eşitlik durumuysa, neden insanlar doğa
durumunu terk edip toplumsal duruma geçtiler? Bu, yanıtlanması gereken bir soru olarak
önümüzde durur.

Locke şu yanıtları verir:

Doğa durumunda insanlar eşit olduğu ve üzerlerinde bir otorite olmadığı için, doğa
yasasını ihlal edenleri her seferinde cezalandırabilmek mümkün olmayacaktır. Üst otorite
olmadığı için, daha güçlü olanlar daha çok güç elde etmek için doğa yasasını ihlal etmeye
meyilli olurlar. Bu az sayıdaki kötü niyetli kişinin önünü kesebilmek için doğa durumundan
toplum durumuna geçilir. Doğa durumunda uğradığımız her haksızlığı biz cezalandırmak
zorunda olacağımız için, enerjimiz, üretimsiz bir biçimde, gereksiz yere tükenecektir. Ama
toplum durumunda bizim adımıza bizim hakkımızı başkası arar. İnsanlar bu konfor
arzusundan dolayı toplumsal duruma geçmeyi makul bulurlar.

Gerekçeler şu iki maddeyle özetlenebilir:

1- Hakkımız çiğnendiğinde hakkımızı alabilmek için,
2- Hakkımızı kendimiz tek başımıza koruyamayacağımız için toplumsal duruma geçilir.

Dolayısıyla Locke için devletin görevi, Hobbes’un aksine, insanın özgürlüğüne
sınırlamalar getirmek ve toplumsal yaşamda hiyerarşik bir yapı yaratmak değil, doğa
durumunda varolan eşitliği ve özgürlüğü korumaktır. Sınır, doğa yasasını tanımayanların bu
yöndeki eylemlerine getirilir. Özgürlüğe değil.
*
Doğal olarak bu noktada şu soru ortaya çıkar:
Devlet insanların özgürlüğünü ve eşitliğini sağlamak için kurulduğuna göre, bugünkü
durumu nasıl ifade ederiz? Locke’un dönemi de bizim dönemimiz de bir eşitlik çağı değildir.
Mülkiyet dolayısıyla insanlar arasında hiyerarşik bölünmeler ortaya çıkmıştır.
Bu eşitsizliğin temelinde ne vardır diye baktığımızda, özel mülkiyet olgusuyla karşı
karşıya kalırız Buna karşın Locke özel mülkiyetin en büyük savunucularındandır. Eşitsizliği
ortadan kaldırmak için özel mülkiyeti ortadan kaldırmak gerektiğine inananların karşısındadır.
Çünkü ona göre insanlığın (ya da Batı’nın) ulaştığı uygarlık düzeyinin temel taşıyıcısı, “özel
mülkiyet hakkı”nın varlığıdır. Özel mülkiyet hakkından habersiz topluluklar (Kızılderililer
gibi), doğayı olduğu gibi kabul ederek, onu dönüştürmeden, verdikleriyle yetinip bir şey
üretmeden, insanlık sahnesine nasıl çıktılarsa hep o düzeyi koruyarak varlıklarını sürdürecek
ve yok olup gideceklerdir.
Locke şöyle düşünür: Özel mülkiyet meşrudur, çünkü yalnızca özel mülkiyetimizde
olan şeylerin kullanım hakkına sahibiz. “Özel mülkiyet” kavramını geniş bir içerikle kullanır
Locke. Bizler daha çok onu “taşınmazlar”la ya da üretim araçlarıyla sınırlayarak düşünürüz.
Ancak o yiyecek, giysi, barınak, hayvanlarımız ve aklımıza gelebilecek herşeyi özel mülkiyet
kavramının içine sokar. Gereksinimlerimiz için kullanabileceğimiz herşey, bu kapsamın
içindedir, ona göre. Bu kavramın, zaten özellikle ihtiyaçlarımızla ilişkisinde anlamı vardır.
*
Doğa durumunda bütün insanlar doğa üzerinde eşit haklara sahiptir. Örneğin; bir elma
ağacı varsa o ağaçtan herkes elma alabilir. Ama her yediğim elma bir başkasına bir haksızlık
olacaktır. Çünkü her elmada her bireyin “doğal”, herkes kadar bir hakkı vardır. Doğa
durumunda haksızlık yapmadan bunları nasıl kullanacağız? Locke’a göre bu sıkıntı “emek”le
aşılır. Doğal bir nesneyi herkesin olmaktan çıkaran, ona kattığımız emektir. Emek bir nesneyi
doğallığından çıkarma işidir. Emek, kattığı aracılığıyla, o nesneyi bir kişinin yapar.
Locke tam da bu bakımdan nesneleri iki temel gruba ayırır:
1- Doğal olanlar (herkesindir).
2- Yapay olanlar (Doğallıktan çıkaranlarındır).
Emek, doğal olanı yapay olana dönüştürmektir.
Gelinen durumda, neredeyse doğal olan hiçbir şey kalmamıştır. Dünyamız birilerinin ürettiği,
dönüştürdüğü, değiştirdiği nesnelerle doludur. Halen doğallığını koruyan az miktarda
nesneyse, zaten kullanım, tüketim değeri olmayan, insanların işine yaramayan şeylerdir.
Tam bu noktada şu soruyu da araya katmak uygun olacaktır: Emeği bu kadar kudretli kılan
nedir?
Doğal nesneler insan tüketimi için uygun değildir. Onu tüketebileceğimiz bir kılığa sokmamız
gerekir. Doğal nesne insanlar için çok birşey ifade etmez. İnsan emeğinden, emeğin
dolayımından geçmesi gerekir. Doğal nesnelerin değeri 1 ise; insan emeğiyle dönüşen
nesnelerin değeri 100'dür. Emek dediğimiz şeyin değeri, doğal olanla ölçülemeyecek kadar
büyüktür. Locke'a göre özel mülkiyete önem vermezsek doğayı kendi haline terketmiş oluruz.
Doğayı insan için özenli hale getirmek için özel mülkiyet önemlidir ve güvence altına
alınmalıdır. Örneğin Kızılderililer özel mülkiyeti tanımadığı için ilkeldir, ama Avrupa'ya
baktığımızda özel mülkiyeti önemsedikleri ve dolayısıyla ileri gittikleri görülür.
Bu nedenlerle, Locke’a göre, özel mülkiyet hakkının tanınması dolayısıyla bugün ortaya çıkan
eşitsizlikler meşrudur. Eşitsizlik, türün ve topluluğun varlığını tehlikeye sokmadığı oranda,
kabul edilebilir. Çünkü insanlığın kazanımlarının hareket ettirici gücü budur.
Locke'a göre devlet ve toplum mülkiyetimizi korumak için vardır. Mülkiyete sadece nesneler
girmez, sağlığımız, bedenimiz, özgürlüğümüz de girer. Devletin görevi mülkiyetimizi, sahip
olduğumuz şeyleri korumaktır.

__________________

~ P .İ .R ~