Çevrimdışı

* Adalet/doğruluk herkese hakkını vermektir, der. (332 c)
Son olarak da:
* Adaletin/doğruluğun dosta iyilik, düşmana kötülük etmek olduğunu söyler.
(332 d)
Burada dile getirilmiş her tanım, bir öncekinin bir başka kavramla açık hale getirilmesi
çabasının görünümüdür. Aslında son derece sıradan bir başlangıç tanımının, doğru soru ve
değilleyici (eksik gösterici) örnekler yoluyla nasıl gelişip felsefi bir tanımın kapısını
araladığına şahit oluruz. “Hak” ile “borçluluk”, “borçluluk” ile “alınan şey” arasındaki
ilişkiden hareketle, “adalet” kavramının tanımına yönelik bir kapı açılmakta; dördüncü
tanımdaysa, doğal ya da ilkel diye niteleyebileceğimiz, ancak bugün bile dile getirildiğini sık
sık duyabileceğimiz bir içerikle karşılaşmaktayız. İnsanda, kendisine zarar verene zarar
vermek, yarar sağlayana da yarar sağlamak yönünde doğal bir eğilim vardır. Gücü yeten
hemen herkes, eylemlerinde bu karşılıklılığı gözetir. Kendisine yarar sağlayanları dostu olarak
görür ya da dostlarını yarar sağlayanlar arasından seçer ve onlara aynı biçimde karşılık
vermeye çalışır. Zarar verenleriyse düşmanı olarak görür ve onlara da bu yönde karşılık verir.
Herkesin “hak”kı olanı, bize sağladığı yarar ve verdiği zarar ile ölçmeye çalışırız. Bu,
karşılıklılık ilkesine dayanan ilkel ve doğal bir adalet anlayışıdır. “İçgüdüseldir” bile
denebilir.
Ancak toplumsal yaşamın kendisiyle uyuşan, toplumsal yaşamın içindeyken kabullenilebilen
bir anlayış değildir. En azından ilkenin ikinci ayağı için bu böyledir: Kimseye gördüğü zararı
kendi eliyle tazmin etme hakkı tanınmaz, kimseye düşmanlarını cezalandırma yetkisi
verilmez.
Sokrates bu tanıma iki temel açıdan itiraz eder: İlkin şu sorunun yanıtını arar:
Düşmanımıza zarar vermekteki, kötülük etmekteki amacımız onu kötülüğünden
vazgeçirmektir. Kötülük ederek bu amacımıza ulaşabilir, insanları kötülüklerinden
vazgeçirebilir miyiz?
İkinci olarak da şu sorunun

__________________

~ P .İ .R ~