Osmanlı'nın Balkanlarda yaptığı han ve hamamlar

HAMAMLAR
Evliya Çelebi Selanik şehrinde on bir hamam bulunduğunu söyler Adlarını da ayrıca sıralar:
Vardar Caddesi’nde (şimdi Egnatia), Sultan Murad Hamamı (Bey Hamamı), Yedikule’deki Küçük Hamam, mahkeme yakınındaki Kadı Asker Hamamı, Ayasofya Hamamı, Çıfıtlar mahallesi içinde Halil Ağa Hamamı, (Çıfıtlar Hamamı), Yeni Hamam, Sultan İkinci Bayezid’in yaptırdığı Vardar yakınındaki Buğluca Hamamı, (Kalealtı Hamamı) Paşa Sarayı Hamamı, Molla Sarayı Hamamı, Çıfıt Yahya Ağa Hamamı, Mehmet Ağa Hamamı… Ancak günümüzde adı geçen bu hamamlardan her nasılsa, şu dört beş tanesi ayakta durabilmektedir: Sultan Murad Hamamı, Yeni Hamam, Halil Ağa Hamamı, Ayasofya Hamamı, Buğluca Hamamı

Sultan Murad Hamamı
Buna daha çok Bey Hamamı denmekteydi Evliya Çelebi, bu hamamın diğerlerinden çok üstün özelliklere sahip olduğunu yazar Bugün Selanik’in kalbi sayılan en büyük caddesi Egnatia üzerinde olan bu hamam, 1952’lerde yine hamam olarak çalıştırılmış, sonra kapanmış, bakımsız bir durumda kendi kaderine bırakılmıştır Osmanlı döneminde bakımlı hali bugün hiç kalmamış olup, çok harap bir görünüm arz etmektedir
Etrafı çalı çırpı ile sarılan hamam yıkılmaya doğru terk edilmiştir İznik’teki yapıları ve Gümülcine’deki Gazi Evrenos Bey İmareti kubbelerini andırır Kalın kubbeleri yassı kiremitlerle kaplıdır Hamamın en uzun ebadı 46 m İki soğukluk hizasındaki en geniş yeri 32, asıl sıcaklık tarafı 24 m’dir Yapı tamamen hatılsız yassı taşla yapılmıştır Kadınlar ve erkekler bölümü ayrıdır Kadınlar bölümü kapısı Meşrutiyet devrinde evkaf işlerindeki tarzda sıvanmış olup tertemiz bir işçiliği vardır Hamamın göze en çekici gelen bölümü erkekler girişidir Kapının üç takım istalaktitli tonos ve onun üstünde bir mevzii kısmı ile yapılan bir yaşmağı vardı Hepsi bir Bursa kemeri altındadır
Kitabesi, genel giriş kapısı üstünde üç satır Arapçadır Günümüzde hala durmaktadır Bu kitabeden Sultan Murad Hamamı’nın inşasının Cemaziyel Evvel 840’ta (İkinci teşrin 1426) tamamlandığı anlaşılmaktadır Kitabenin Türkçesi şöyledir:
Bu mübarek binayı yapan, Müslümanların imamı, gazilerin ve mücahitlerin Sultanı Sultan Murad oğlu Sultan Mehmed oğlu Bayezid Han Allah mülkünü ve devletini zamanında kıyamete kadar sonsuz kılsın Yapı, sekiz yüz kırk Hicri yılının Cemaziyel-ula mübarek ayında tamamlandı

Yeni Hamam
Günümüzde bu hamam, Ayios Dimitrios Kilisesi’nin (Osmanlı döneminde Kasimiye Camii) kuzey tarafında Kasandra Caddesinde harap bir halde görülebilir Eskiden Yeni Hamam adını taşıyan bu çifte Hamam’ın yalnız büyük kubbeli iki soğukluk kısmı kalmış olup, bunlar da son yıllara kadar ‘Eğli’ adıyla sinema olarak kullanılırdı Şimdi kapalı halde kendi kaderine bırakılmış durmaktadır Kitabesi yok edilmiştir

Halil Ağa Hamamı
Buna Çıfıtlar Hamamı veya Yahudi Hamamı da denirdi Bedestan Kordon arasındaki sahada bulunmaktadır Çevresi çeşitli dükkanlarla ve özellikle çiçek satıcılarıyla çevrili bir halde olan bu tarihi hamam, halen çok bakımsız halde depo ve imalathane olarak kullanılmaktadır

Buğluca Hamamı
Kalealtı Hamamı da denmekte olan bu hamam, Vardar Meydanı yakınlarında, Balıkçılar Çarşısı’nın arka tarafında bir arada, kale eteğinde bulunmaktadır Yakın zamana kadar ‘Lutra Finiks’ adıyla hamam olarak kullanılmaktaydı Ancak sonradan bundan da vazgeçilmiş, şimdi kapalı olarak görmekteyiz Evliya Çelebi’ye göre bu
hamam, Sultan İkinci Bayezid tarafından yapılmıştır Bugün kitabesi görülmemektedir Bu hamam da kendi kaderiyle baş başa bırakılmıştır

Paşa Hamamı
Şehirde Yeni Kapı’ya yakın (şimdi Nea Hili) bir yerdedir Semavi İyice Bilgi Mecmuasında adını verir Evliya Çelebi de bu hamamdan söz eder Cezerizade Koca Kasım Paşa tarafından – Selanik Valisi iken yaptırılmıştır İnşası 1520-1530 tarihleri arasında tamamlanmıştır Bugün, yıkılmaması için dayaklarla desteklenmiş durumdadır


İMARETLER
Evliya Çelebi şehirde 16 imaret olduğunu söyler ancak bu kadarı bulunamamıştır Biz, sadece tespit edilenlerin isimlerini verelim
Alaca – İshak Paşa İmareti, Evrenos Bey İmareti, Hüsrev Kethüda İmareti, Koca Mustafa Paşa İmareti, Mustafa Paşa İmareti ve Yakup Paşa İmareti olmak üzere altı imaret vardır