ORACLE İlişkisel Veritabanı Yönetim Sistemleri (Relational Database Management Systems - RDBMS) büyük miktarlardaki verilerin güvenli bir şekilde tutulabildiği, bilgilere hızlı erişim imkanlarının sağlandığı, bilgilerin bütünlük içerisinde tutulabildiği ve birden fazla kullanıcıya aynı anda bilgiye erişim imkanının sağlandığı programlardır. Oracle veritabanı da bir ilişkisel veri tabanı yönetim sistemidir.
Oracle veritabanının özellikleri şunlardır:
Büyük miktarda veri tutabilmekte ve verilerin depolandığı alanları ayarlama imkanı vermektedir.
Aynı anda çok sayıda kullanıcıya verilerin bütünlüğünü bozmadan hizmet verebilmektedir. Oracle 8 sürümü ile birlikte on binlerce kullanıcıya hizmet verebilmektedir.
Günün 24 saati ve haftalar boyu hiç kapatılmadan çalışabilmektedir.
İşletim sistemi, veri erişim dilleri ve ağ iletişim protokolleri standartlarıyla uyumludur.
Yetkisiz erişimleri engelleme ve kontrol edebilme imkanı sağlamaktadır.
Bütünlüğü veritabanı düzeyinde sağlayabilmektedir, böylece daha az kod yazılmaktadır.
İstemci/Sunucu mimarisinin bütün avantajlarını kullanabilmektedir.
Oracle ile ilk defa karşılaşan kullanıcılar genellikle Delphi, Visual Basic gibi görsel programlama dillerine benzeyen uygulamalarla karşılaşmayı umarlar. Oysa ki yukarıda da belirttiğimiz gibi Oracle bir ilişkisel veritabanı yönetim sistemidir. Yani bir programlama dili değildir. Fakat Oracle tarafından geliştirilen ve Oracle'in kendi uygulama geliştirme araçları içerisinde kullanılan bir programlama dili vardır. Oracle ürünleri genellikle büyük çaplı veri kontrolünü gerektiren uygulamalarda kullanılır. Öncelikle bir ağda Oracle veritabanı sadece sunucu olarak adlandırılan bilgisayara yüklenir. Bu sunucu Oracle'in desteklediği herhangi bir işletim sistemiyle çalışıyor olabilir. Yani Oracle'in faklı işletim sistemleri için farklı sürümleri vardır. Bu sunucu bilgisayara kurulan veritabanı üzerinde tablolar, indeksler, eşanlamlar,tablo uzayları ve ihtiyaç duyulan kayıtlı prosedürler oluşturulur. Bunlar raporun sonraki bölümlerinde anlatılmaktadır. Oracle'in bu veritabanına erişerek uygulama programı geliştirmeye yarayan diğer ürünleri de istemci bilgisayarlara kurulur. Tabi sunucu bilgisayara da isteğe bağlı olarak bu ürünler kurulabilir. Şimdi Oracle ürünlerini daha ayrıntılı olarak inceleyelim.
Oracle Ürünleri
Aşağıda şu an kullanımı en güncel olan değişik Oracle ürünleri tanıtılımıştır.
Oracle RDBMS
Oracle ilişkisel veritabanı yönetim sistemi Oracle şirketinin ana ürünüdür. Bu ürünün şu an en yeni sürümü Oracle9i RDBMS'dir. Biz bu çalışmada bir önceki sürüm olan Oracle8i'yi esas alacağız. Oracle 8i'den bir önceki sürüm Oracle 7 ve onun bir önceki sürümü de Oracle 6'dır.
Oracle Uygulama Geliştirme Araçları
Oracle'in veritabanı uygulamaları geliştirmek için görsel ürünleri bu grupta yer alır. Oracle'in program geliştirmek için kullanılan bu ürünlerinin eski adı Oracle Power Objects idi. Daha sonra Oracle Developer 2000 ve sonra da Oracle Developer 6 ürünleri geliştirildi. Developer 2000 ve Developer 6 içerisinde Form Builder, Report Builder, Graphics Builder, Procedure Builder ve Schema Builder ürünlerini içerir. Form Builder kullanıcıya sunulacak arayüzlerin geliştirildiği programdır. İşte bu uygulama görsel bir programlama dilinin uygulama geliştirme ortamına benzer. Report Builder ürünü veritabanından elde edilen bilgiler ile raporlar hazırlamaya yarar. Özellikle banka ve kamu kuruluşlarının ihtiyacı olan fatura, evrak gibi belgelerin hazırlanıp, çıktı alınması için geliştirilmiş bir programdır. Procedure Builder sürekli kullanılacak kodların prosedürler halinde oluşturulup, kütüphaneler olarak kaydedilmesi işlemine yarayan bir programdır. Schema Builder ise veritabanı nesnelerinin görsel olarak oluşturulabilmesi için geliştirilmiş bir uygulamadır. Burada tablo, görüntü, eşanlam oluşturma, tablolar arası ilişki kurma,tablo kısıtlamaları oluşturma işlemleri görsel olarak yapılabilir.
SQL*Plus
SQL*Plus, Oracle veritabanında sorgulama yapmak ve SQL komutlarını çalıştırmak için kullanılan bir araçtır. SQL*Plus'da SQL komutlarının yanısıra PL/SQL komutları da kullanılabilmektedir. Bu çalışmanın diğer bölümlerinde anlatılan SQL komutları SQL*Plus kullanılarak hazırlanmıştır.
PL/SQL
PL/SQL (Procedural Language/SQL), yapısal dillere ait özelliklerin standart SQL'e eklenmesiyle ortaya çıkan Oracle'a has bir dildir. PL/SQL Oracle firmasının piyasaya sürdüğü her üründe önemli bir yere sahiptir. Kullanıcılar PL/SQL'i kullanarak programlarına bir çok yeni özellikler katmaktadırlar. Bunlar arasında;
PL/SQL tabanlı kaydedilmiş yordamlar(stored procedures) ve veritabanı tetiklemeleri(triggers) ile önemli iş kurallarını programlamak
Oracle Developer ürünleri ile güçlü ve kolay kullanılabilir görsel ortamlarla programları detaylandırmak ve daha rahat kontrol etmek
Oracle tabanlı uygulamalarda nesne-tabanlı(object-oriented) tasarımlar yapma Web sayfalarından Oracle veritabanlarına link yapma
PL/SQL'in belki de en önemli özelliği istemci-sunucu ortamları tasarlama ile ağ üzerinde dağıtık işlemler yapma ve bir çok sorguyu çalıştırma imkanı sunmasıdır. PL/SQL dili Ada dilinden sonra tasarlanmıştır. PL/SQL'de en gelişmiş yordamsal dillerde olan veri tipleri, blok yapısı, şartlara bağlı ve bağlı olmayan kontrol cümleleri, bir çok döngü tipi, hata durumlarında kullanılacak yordamlar ve kullanıcı tarafından tanımlanabilecek nesneler yer almaktadır.
Net8
Net8 Oracle'ın bir ağ ürünüdür. Farklı bilgisayarların veritabanına bağlantı kurması ve ve istemci-sunucu arasında veri alışverişinin sağlanabilmesi Net8'in ana görevidir. Net8 ağdaki her bilgisayara kurulur. Ağ bağlantısı sağlandığında NET8 istemci ile sunucu arasında bir veri taşıyıcısı gibi işlem görür.
Ağ üzerinde bir istemcinin sunucudaki veritabanına erişebilmesi için, sunucuda bir ağ servis adının(Net Service Name) ve bir dinleyicinin(LISTENER) oluşturulması gerekir. Oracle Enterprise Edition ile birlikte gelen Net8 Assistant ile bu gerçekleştirilebilir. Ağ servis adları, veritabanı gibi bir servisi ağda tanımlamak amacıyla basit bir yöntem olarak kullanılır. Bir kullanıcı ağ servis adını kullanarak bağlantısını şöyle sağlar:
Connect kullanıcı_adı/şifre@ağ_servis_adı
Aşağıda Ne8 Assistant görüntüsü verilmiştir. Verilen şekilde ağ erişimi oluşturmak için gereken işlemler oldukça basittir. Bir ağ servis adı oluşturmak için Ağ Servis Adları dizininin üzerine gelip, yandaki artı işaretini tıklamak gerekir. Bundan sonra bazı bilgiler girmemiz istenir. Önce kullancağımız ağ servis adı bilgisi girilir, sonra iletişimde kullanılacak TCP/IP, SPX gibi protokollerden uygun olanın seçilmesi işlemi tamamlanır. Bundan sonra ana bilgisayar adı ve port numarası girilir. Ana bilgisayar adı veritabanının yüklü olduğu bilgisayarın adıdır. Port numarası ise Oracle'ın veritabanları için kullandığı standart numara olarak 1521 girilir. Bu işlemden sonra veritabanın sürümü seçilir ve veritabanı oluşturulurken girilen SID adı bilgisi verilir. Girilecek tüm bilgiler bu kadardır. Erişimin sağlanıp sağlanmadığını anlamak için 'Test' butonu ile bağlantı denemesi yapılır. Ağ servis adları TNSNAMES.ORA adlı dosyaya haydedilir. Bu dosyada yaptığımız bir kayıt şu şekilde yer alır.
OGR =
(DESCRIPTION =
(ADDRESS_LIST =
(ADDRESS = (PROTOCOL = TCP)(HOST = bavenoglu)(PORT = 1521))
)
(CONNECT_DATA =
(SERVICE_NAME = ogr)
) )
Ağ erişimi dinleyici(LISTENER) adı verilen bir yardımcı programla sağlanır. Net8 Assistant içerisinde bir dinleyici oluşturulabilir. Bir istemci sunucuya bağlanmak istediğinde bu isteği dinleyici karşılar ve istemcinin konfigürasyon bilgileri ile kendi bilgilerini karşılaştırır eğer uygunsa bağlantı sağlanır. Dinleyicinin konfigürasyonu ile ilgili bilgiler LISTENER.ORA dosyasında saklanır.
SQL*Net
SQL*Net Net8'in yardımcı programıdır. Bir istemci bilgisayara Oracle Forms ürününün yüklendiğini düşünelim. Bunun için istemci bilgisayar SQL*Net ile oluşturulan veritabanı takma adını(alias) kullanır. Yukarıda Net8 konfigürasyonunun istemci bilgisayarlarda da yapılması gerektiğini söylemiştik. İşte bu konfigürasyon istemci bilgisayarlarda SQL*Net sayesinde yapılır. Burada veritabanına verilecek takma isim, protokol adı, ana bilgisayar adı(veritabanının bulunduğu) ve veritabanının SID olarak girilen ismi bilgileri girilerek düzenleme yapılır.
Oracle8i Enterprise Edition ve Gerekli Donanım
Bu rapor Oracle8i Enterprise Edition for Windows NT Release 8.1.5 sürümü üzerine düzenlenmiştir. Oracle8i Enterprise Edition CD'sinde üç farklı ürün yer almaktadır:
Oracle8i Enterprise Edition (Server)
Oracle8i Client
Oracle Programmer
Oracle8i Enterprise Edition(Windows NT) Yükleme Türü Açıklama
Typical Tam anlamıyla bir veritabanı kullanmak isteyenler için tavsiye edilen yükleme türüdür. Bir başlangıç veritabanı, ağ servisleri, Oracle yardımcı ürünleri ve yardım dokümanları yüklenir.720 MB yer kaplar. Pentium 133 ya da Pentium 166 işlemci ile kurulabilir. Önerilen işlemci Pentium 200 dür. 96 MB RAM ile çalışabilir. Tavsiye edilen bellek ise 128 MB 'tır.
Minimal Minimum veritabanı paketi kullanmak isteyenler için önerilir. Bir başlangıç veritabanı, ağ servisleri ve bazı yardımcı ürünleri içerir. 520 MB yer kaplar. Pentium 133 ya da Pentium 166 işlemci ile kurulabilir. Önerilen işlemci Pentium 200 dür. 64 MB RAM ile çalışabilir. Tavsiye edilen bellek ise 96 MB'tır.
Oracle8i Client(Windows NT ve Windows 95/98) Yükleme Türü Açıklama
Typical Veritabanı yöneticileri için veritabanına bağlanma ve veritabanı yönetim işlerini gerçekleştirme araçlarını yükler. 299 MB yer kaplar. Intel 80486 işlemci ile çalıştırılabilir. Tavsiye edilen Pentium 133 ya da Pentium 166 dır. En az 32 MB RAM ile çalıştırılabilir. Önerilen 64 MB'tır.
Oracle Programmer(Windows NT ve Windows 95/98) Yükleme Türü Açıklama
Typical Veritabanına erişebilen geliştirme araçları ve ara yüzlerini yükler. Bu paket, ön derleyicileri(precompilers), ağ servislerini ve yardım dokümanlarını içerir. 267 MB yer kaplar. Intel 80486 işlemci ile çalıştırılabilir. Tavsiye edilen Pentium 133 ya da Pentium 166 dır. En az 32 MB RAM ile çalıştırılabilir. Önerilen 64 MB'tır.
Oracle8i Enterprise Edition Kurulumu
Kuruluma başlamadan önce Windows NT sistemine Administrator olarak girin.
Eğer sistemde Oracle'ın daha önceki sürümleri varsa StartàControl PanelàServices içerisinde tüm Oracle ile başlayan servisleri seçip, sağ tıklayın ve açılan menüden 'Stop' seçeneğini seçin.
CD-Rom'u takın ve otomatik olarak çalışmasını bekleyin. Eğer çalışmazsa cd-rom sürücü dizinine geçip Setup.Exe dosyasını çalıştırın.
Şimdi 'Oracle Universal Installer' olarak adlandırılan ürün yükleme sihirbazının çalışmış olması gerekir. Bu ana pencerede 'Install/Deinstall Products' seçeneğini tıklayın.
İlk karşınıza gelen tanıtım penceresidir. Burada daha önce yüklenmiş ürünlerin listesi görülebilir. Yeni yükleme için 'İleri' butonunu tıklayın.
'Dosya Yerleşimleri' penceresinde kaynak ve hedef dizin ve dosya adları belirtilir. Kaynak dizin E:\STAGE\PRODUCTS.JAR şeklinde otomatik olarak belirtilir. Bu dizin adı değiştirilmemelidir.
Hedef olarak bir Oracle giriş dizini adı ve yolu girmeniz beklenir. Otomatik olarak giriş dizini adı için 'OraHome81' ve yolu içinde ''C:\Oracle\Ora81'' belirtilir. Bu alanlar değiştirilmeden ''İleri'' butonu tıklanabilir.
Ürün bilgileri listesinin yüklenmekte olduğunu belirten bir pencere geldikten sonra karşınıza ''Yüklenebilecek Ürünler'' penceresi gelir. Yukarıda da anlattığımız gibi burada üç ürün vardır. Oracle8i Enterprise Edition seçeneğini işaretleyerek ''İleri'' butonuna basın.
''Yükleme Türleri'' penceresinde tipik, minimum ya da özel seçeneklerinden biri seçilerek ''İleri'' butonuna basılır.
Eğer tipik yükleme, ya da özel yükleme seçildiyse burada Oracle yardım dosyalarını diskten ya da CD-Rom'dan çalıştırma seçeneklerinden birini seçmeniz beklenir. Eğer diskte yaklaşık 133MB boş yeriniz varsa diske yükleme seçeneğini seçebilirsiniz.
Bilgisayarınızda daha önceden yüklü bir Oracle veritabanı varsa bu kısımda bunu güncellemek isteyip istemediğinizi soran bir pencere gelir. 'Migrate an Existing Database' kutusunu işaretlerseniz yüklemeden hemen sonra 'Oracle Data Migration Assistant' programı çalışır ve eski veritabanınızı yeni sürüme terfi ettirir.
''İleri'' butonunu tıkladığınızda karşınıza ''Database Identification'' penceresi gelir. Burada ''Global Database Name'' ve ''SID'' alanlarını doldurmanız istenir. Buraya vereceğiniz isim veritabanının adı olacaktır. Bu alanlardan birini doldurduğunuzda diğeri de aynı değeri otomatik olarak alır.
''İleri'' butonunu tıkladığınızda genel ayarlar, ürün dilleri, alan gereksinimleri ve yeni yüklenecek ürünleri kapsayan bir liste gelir. Listede değişiklik yapılamaz. Sadece bildiri amaçlı bir listedir.
''İleri'' butonunu tıkladığınızda ürünler yüklenmeye başlar. Oracle8i Enterprise Edition sürümünün tipik olarak yüklenmesi minimum donanım ayarlarında yaklaşık yarım saat sürer.
Dosyaların kopyalanması bittikten sonra ''Konfigürasyon Penceresi'' gelir.Veritabanının oluşturulması, başlatılması ve ağ ayarlarının yapılması burada otomatik olarak yapılır. Veritabanı oluşturma işlemleri bittikten sonra karşınıza giriş şifrelerinin ve veritabanı ile ilgili bazı bilgilerin verildiği bir pencere gelir. Buradaki şifreler daha sonra veritabanı yönetimi için kullanılacak şifreler olduğundan, önemlidir.
Bu işlemler tamamlandıktan sonra ''Universal Installer'' kapatılabilir.
Oracle8i Enterprise Edition Ürününü Kaldırma
Bu ürünü kaldırmadan önce StartàControl PanelàServices seçilerek çalışan tüm Oracle servisleri kapatılmalıdır.(''Oracle'' kelimesi ile başlayan tüm servisler)
''Start > Programs > Oracle Installation Products > Universal Installer'' seçilerek yükleme asistanı çalıştırılmalıdır.
Burada ''Yüklü Ürünler'' butonu tıklanır.
Kaldırmak istenilen ürünlerin solundaki kutular tıklanarak boşaltılır ve ''Kaldır'' butonuna basılır.
Ekrana bu kaldırılacak ürünlerin listesi gelir ve kaldırmak için son kez onay istenir.
''Evet'' butonuna tıklanırsa seçili ürünler kaldırılır. Sonra ''Universal Installer'' kapatılabilir.
Oracle Veritabanı Yapısı
Oracle veritabanının, işletim sistemi tarafından bakıldığında, biri fiziksel diğeri mantıksal olmak üzere iki bölümü vardır. Fiziksel bölüm, işletim sisteminden görünen kısımdır. Bunlar Data File(Veri Dosyası), Control File(Kontrol Dosyası) ve Log File(Log Dosyası) ''dan oluşmaktadır. Mantıksal Bölüm, bir ya da daha fazla tablo uzayı(Tablespace) ve tablolar(table), görüntüler(view), sıralar(sequence), eşanlamlar(synonym), indeksler(index), kümeler(cluster), veritabanı bağlantıları (database link), prosedürler(procedure), fonksiyonlar(function), ve paketlerden(package) oluşan şema nesnelerinden oluşmaktadır. Fiziksel bölüm işletim sistemi tarafından görülebilmesine rağmen, mantıksal bölüm ancak Oracle'a bağlanıp, SQL komutları çalıştırılarak görülebilmektedir. Yani, Oracle kurulu herhangi bir makinede, SQL bilgisi olmayan bir insan, Oracle'ın sadece fiziksel bölümünü görebilmektedir.
Oracle veritabanındaki her nesnenin bir sahibi(kullanıcı olarak bahsedilir) vardır. Her kullanıcı bir veya daha fazla tablo uzayına sahip olabilir. Her nesne, ait olduğu kullanıcının herhangi bir tablo uzayında (mantıksal olarak) bulunur. Her tablo uzayı da, kendisine sahip olan kullanıcının nesnelerini tutmak için işletim sisteminde bir veya daha fazla veri dosyasına sahip olabilmektedir.
Sonuç itibariyle, veritabanındaki her nesnenin bir kullanıcısı vardır ve bu nesneler mantıksal olarak o kullanıcının sahip olduğu tablo uzaylarının herhangi birinin (hangisi olduğu komutlarla öğrenilebilir) içerisinde, fiziksel olarak da o kullanıcının sahip olduğu tablo uzayının herhangi bir veri dosyasında bulunur. Fakat, o veri dosyasının içerisine işletim sisteminden bu nesneyi bulmak için bakılamaz. Bu nesnenin sahibi ve mantıksal yeri ''DML''(veri işleme dili) komutları ile bulunabilmektedir.
Fiziksel Bölüm
Fiziksel bölüm veritabanını oluşturan işletim sistemi dosyalarıdır. Bir Oracle veritabanı fiziksel olarak bir ya da daha fazla veri dosyası, iki ya da daha fazla log dosyası, bir ya da daha fazla kontrol dosyasından oluşur.
Veri Dosyaları(Data Files)
Veri dosyaları veri tabanındaki tüm verileri tutan dosyalardır. Tablo, indeks gibi mantıksal veritabanı yapılarının içerisindeki veriler fiziksel olarak veri dosyalarında tutulurlar. Bir veri dosyası kendisi için ayrılan alan dolduğunda, kendi sahip olduğu alanı artırabilecek özelliklere sahiptir. Bir ya da daha fazla veri dosyası mantıksal bir veritabanı depolama ünitesi olan bir tablo uzayını oluşturular.
Normal veritabanı işlemleri boyunca bir veri dosyası içerisindeki veriler okunur ve Oracle için ayrılan belleğe getirilirler. Örneğin bir kullanıcının veritabanındaki bir tablonun verilerine erişmek istediğini varsayalım. Eğer istenilen veriler bellekte yer almıyorsa, ancak o zaman uygun veri dosyasından okunur ve belleğe getirilirler.
Değişikliğe uğrayan veriler ya da yeni eklenen veriler veri dosyalarına hemen yazılmazlar. Sabit diske erişimi azaltmak ve böylece sistemin performansını artırmak için veriler bellek havuzunda tutulur ve gerektiğinde hepsi birden uygun veri dosyalarına kaydedilirler. Bunu Oracle artalan işlemleri belirler.
Kontrol Dosyaları(Control Files)
Tüm Oracle veritabanları kontrol dosyasına sahiptir. Bir kontrol dosyası veritabanı adı, veri dosyaları ve log dosyalarının adı ve diskteki yeri, veritabanının oluşturulma tarihi
vb. veritabanı ile ilgili bilgileri tutar.
Her veritabanı oturumu açıldığında Oracle bu dosyayı kontrol ederek gerekli bilgileri alır. Eğer veritabanında fiziksel bir değişme olursa(yeni bir log dosyası ya da veri dosyası oluşturulması gibi), yapılan değişiklikler Oracle tarafından otomatik olarak kontrol dosyalarına yansıtılır.
Log Dosyaları(Log Files)
Redo Log dosyaları olarak bilinen bu dosyaların amacı veriler üzerinde yapılan tüm değişiklikleri kaydetmektir. Eğer veri dosyalarına kalıcı olarak kaydedilmiş olan, değişikliğe uğramış kayıtlarda bir bozukluk olursa yapılan değişiklikler redo log dosyalarından sağlanabilir ve işlemler kaybolmaz. Birden fazla tekrarlanan bozukluk durumlarında redo log dosyalarının da bozulmasını engellemek için Oracle farklı diskler üzerinde redo log dosyalarının birden fazla kopyasının alınmasına olanak sağlar.
Bir veritabanı işlemi sırasında elektrik kesilirse, bellekteki veriler veri dosyalarına kaydedilmeyecek ve verilerin kaybolması durumuyla karşılaşılacaktır. Oracle veritabanı tekrar açıldığında redo log dosyalarında yapılan son değişiklikler veri dosyalarına yansıtılarak verilerin kaybolması engellenir.
Mantıksal Bölüm
Oracle veritabanının mantıksal yapısı tablo uzaylarını(tablespaces), şema nesnelerini(schema objects), veri bloklarını(data blocks), genişlemeleri(extents) ve parçaları(segments) içerir.
Tablo Uzayı(TableSpace)
Bir veritabanı, ilişkili mantıksal yapıların gruplanmasını sağlayan ve tablo uzayı olarak bilinen mantıksal depolama ünitelerine bölünmüştür.
Yukarıdaki şekil veritabanı, tablo uzayı ve veri dosyaları arasındaki ilişkiyi açıklamaktadır. Buna göre:
Bir veritabanı bir ya da daha fazla tablo uzayına bölünmüştür.
Tablo uzayı içerisindeki tüm mantıksal yapıları fiziksel olarak depolayabilmek için, her tablo uzayı bir ya da daha fazla veri dosyasına sahip olabilir.
Tablo uzaylarının toplam kapasitesi, sahip oldukları veri dosyalarının toplam kapasitesine eşittir.(Yukarıdaki şekil için SYSTEM tablo uzayı 2MB, USERS tablo uzayı 4MB).
Tablo uzaylarının toplam kapasitesi veritabanının toplam kapasitesini belirler.(6 MB)
Bir tablo uzayı açık ya da kapalı olabilir. Tablo uzayı kapalı olduğunda bu tablo uzayının içerisindeki nesnelere erişilemez. Bir tablo uzayı yönetim amaçlı olarak kapalı duruma alınabilir.
Veri Tabanı Şema Nesneleri
Şema nesneleri mantıksal veri depolama yapıları olarak bilinir. Veritabanı üzerinde kullanıcının belirli işleri yapabilmesi için tanımlanan bu yapılar tablolar, görüntüler, sıralar, eşanlamlar, indeksler, kümeler, veritabanı bağlantıları, prosedürler, fonksiyonlar, ve paketlerdir. Bir şema ise bu nesnelerin oluşturduğu gruptur.
Küme(CLUSTER)
Aynı anda sorgulanan birden fazla tablonun bir arada kaydedilmesine ''cluster'' denir. Bu yapı, beraber sorgulanan tablolarda hız kazanmak için çok önemlidir. Örneğin ''isci'' tablosu ile ''bolum'' tablosunun(bu tabloların yapısı için SQL bölümüne bkz.) her ikisi de ortak olarak ''bolum'' ve ''bolumno'' alanlarını içermekte. Yani ''isci'' tablosundaki ''bolum'', ''bolum'' tablosundaki ''bolumno'' alanına karşılık geliyor. Burada oluşturulacak bir cluster''da her iki tablo veritabanında yan yana getirilerek aynı veri bloğu içerisine kaydedilir.Böylece daha hızlı erişim sağlanır.
İndeks(INDEX)
İndeksler tablo ve cluster''lar için kullanılan veri tabanı nesneleridir. Burada amaç aranılan bir kayda daha hızlı erişimdir. Özellikle üzerinde çok arama yapılan alan veya alanlar üzerinde indeks oluşturmak çok etkilidir. İndeks oluşturulduğunda ilgili tablonun kayıtları yer değiştirmez. Sadece ilgili kayıtların kayıt numaraları olarak adlandırılan ''rowid'' ler alınarak sıralama yapılır.
Bir tablo üzerinde oluşturulabilecek indeks sayısı sütunların kombinasyonları farklı olduğu müddetçe sınırsızdır. Bir sütun diğer sütunlarla değişik kombinasyonlarda kullanıldığı müddetçe birden fazla indeks içerisinde yer alabilir. Aynı sütun kombinasyonlarının indeksi, faklı indeks ismi kullanarak oluşturulmaya çalışılsa bile gerçekleştirilemez.
İndeksleme işleminin gerçekleştirilmesinde Oracle çoğunlukla B-tree indeksleme metodunu kullanır. Bunun yanında ''hash cluster indexes'', ''reverse key indexes'', ve ''bitmap indexes'' yöntemlerini de kullandığı bilinmektedir.
İndeksler mantıksal ve fiziksel olarak oluşturuldukları tablodan bağımsızdırlar. Eğer bir indeks silinirse, ilgili tablo zarar görmez, çalışmaya devam eder. Fakat indeks olmadığı için veri erişim süresi artacaktır.
Oracle bir indeks oluşturulduğunda onu otomatik olarak kullanmaya başlar ve indeksin oluşturulduğu tablodaki silme, güncelleme ve ekleme işlemleri indekse otomatik olarak yansıtılır.
Rol(ROLE)
Oracle veritabanında her nesnenin ait olduğu bir kullanıcı vardır. Bir kullanıcı bir başka kullanıcının nesneleri üzerinde işlem yapmak isterse buna hakkı olması gerekir. Bir nesne üzerinde işlem yapabilme yetkisine hak denir. Örneğin veritabanına bağlanma, tablo oluşturma, bir başkasına ait tablodan kayıt listeleme, bir başkasının prosedürünü çalıştırma birer haktır. Bu haklar kullanıcılara atanmak suretiyle kullanıcıların bu işlemeleri gerçekleştirmeleri sağlanır. Hakların kullanıcılara atanması iki şekilde olabilir. Birinci olarak bir tabloya kayıt ekleme, kayıt silme
vb. haklar bir kullanıcıya ya da kullanıcılara ayrı ayrı atanır. İkinci şekilde ise verilmek istenen haklar bir rol altında birleştirilir ve bu rol istenen kullanıcılara aktarılır.
Haklar ''sistem hakları'' ve ''nesne hakları'' olmak üzere ikiye ayrılır. Sistem hakları veritabanı ile ilgili olarak önceden tanımlanmış rollerdir. Oracle'da 60'tan fazla sistem hakkı tanımlanmıştır. Nesne hakları ise veri tabanı nesneleri üzerinde işlem yapma haklarıdır. ''Create Table'', ''Create TableSpace'', ''Drop Any Index'' gibi haklar sistem haklarına örnek olarak verilebilir. Nesne hakları ise 8 çeşittir. ''Select'', ''Insert'', ''Update'', ''Delete'', ''Alter'', ''Index'', ''Execute'', ''References'', ''All'' çeşittir. ''All'' ayrı bir hak olarak adlandırılmaz. Diğer tüm hakları kapsar. Bu haklar sırayla kayıt seçme, kayıt güncelleme, kayıt silme, nesnelerin yapısını değiştirme, indeks oluşturma, alt program çalıştırma, yabancı anahtar tanımlayabilme işlemlerini içerirler. Rol tanımlama ve hak verme komutları ileride ayrıntılı olarak işlenecektir.
Geri Alma Parçası(ROLLBACK SEGMENT)
Oracle veritabanının güvenliği açısından ''Select'', ''Insert'', ''Update'', ''Delete'' gibi işlemlerin yedeğini almaktadır. Alınan bu yedeklerin konulduğu yerlere geri alma parçası denir. Kullanıcı bu tip işlemleri yaptıktan sonra ''Rollback'' komutunu uygularsa, yaptığı değişiklikler geri alma parçalarından getirilir ve böylece kayıtlar eski haline dönmüş olur. Kullanıcı ''Commit'' komutunu verirse yaptığı değişiklikler geri alma parçalarından geri getirilemez. Her veritabanında bir ya da birkaç tane geri alma parçası olabilir.
Sıra(SEQUENCE)
Tablolardaki kayıtlar için otomatik sıra numarası verilmesi isteniyorsa sıra nesnesi kullanılabilir. Bu sıra numarası veritabanı tarafından otomatik olarak üretilir. Özellikle çok kullanıcılı ortamlarda tekil olarak numara üretilmek istendiğinde çok kullanışlıdır. Birden fazla kullanıcı aynı anda böyle bir sayı üretmek isterse bunun program koduyla yapılması işlem hızını yavaşlatır. Çünkü bir kullanıcı diğeri işini bitirene kadar beklemek zorundadır. Sıra nesnesi bu işi otomatik olarak ve çok seri bir şekilde başarır.
Sıra numaraları Oracle'da tanımlı 38 rakama kadar tamsayılardan oluşur. Bir sıra tanımlaması sıranın adını, artan ya da azalan olacağını, iki sayı arasındaki fark miktarını içerir. Oracle tüm sıra numarası tanımlarını SYSTEM tablo uzayının içerisindeki bir veri sözlüğü tablosuna kaydeder. SYSTEM tablo uzayı sürekli çalışır durumda olduğu için tüm sıra numaraları da aktiftir. Sıra numaraları tablolardan bağımsız olarak üretilir. Yani bir sıra numarası bir ya da daha çok tablo için kullanılabilir.
Kayıtlı Fonksiyonlar(STORED FUNCTION) ve Kayıtlı Prosedürler(STORED PROCEDURE)
Bir grup SQL ya da PL/SQL komutunun belli bir işi gerçekleştirmek için bir araya getirilip veritabanına kaydedilmesi kayıtlı prosedürler ve fonksiyonlar sayesinde olur. Birden fazla uygulama programı içerisinde aynı işi yapan kodları sürekli yazmak yerine kayıtlı prosedür ve fonksiyonlar bir kere yazılır ve tüm uygulamalar tarafından kullanılır. SQL*Plus, Oracle Forms ya da Oracle Reports içerisinden bu prosedürler çağrılabilir. Prosedürler geriye birden fazla değer döndürebilirken, fonksiyonlar sadece bir değer döndürürler.
Eşanlam(SYNONYM)
Eşanlam bir tablo, görüntü, sıra, prosedür, fonksiyon ya da paket için ''alias'' olarak adlandırılan bir takma isimdir. Eşanlam bir takma isim olduğu için veri sözlüğü içerisindeki tanımının kapladığı yer haricinde, veritabanında yer kaplamaz. Eşanlamlar güvenlik ve daha rahat kod yazma amacıyla kullanılırlar. Bir eşanlam kullanıldığında ilgili nesnenin adı ve sahibi gizlenir ve SQL komutu içerisinde kullanımı kolaylaşır.
Eşanlamlar genel(Public) ve özel(Private) olarak tanımlanabilirler. ''Genel'' olarak tanımlanan eşanlamlara tüm veritabanı kullanıcıları erişebilir. ''Özel'' olarak tanımlanan eşanlamlara sadece ilgili nesnenin sahibi ve sahibi tarafından hak verilmiş bir başka kullanıcı erişebilir.
Bir nesnenin adı değiştirilmek istendiğinde ya da silinmek istendiğinde, bu nesneyi kullanan tüm uygulama programları değiştirilmek zorundadır. Oysa ki bu nesnenin bir eşanlamı oluşturulursa ve uygulama programları bu eşanlamı kullanırsa, eşanlam üzerinde yapılacak değişikliklerle bu silme
vb. işlemlerden uygulama programlarının etkilenmesi önlenebilir.
Bir kullanıcı bir başka kullanıcının nesnesini kullanmak istediğinde ''kullanıcı_adı.nesne_adı'' şeklinde bir yazım kuralına uymak zorundadır. Eğer bir ''genel'' olarak bir eşanlam tanımı yapılırsa tüm kullanıcılar direk eşanlam ismini kullanarak işlemlerini gerçekleştirebilirler.
Tablo(TABLE)
İlişkisel Veri Tabanı Yönetim Sistemleri'nde veriler tablolar içerisinde yer alır. Her tablo bir isimle tanımlanır ve her biri bir ''kayıt'' olarak adlandırılan satırlar ile bu kayıtlardaki verilerin özelliklerini belirleyen sütunlardan oluşur. Her tablo bir ya da daha fazla sütuna sahip olabilir. Her sütunun bir adı ve veri tipi vardır.
Bir tablo oluşturulduğunda Oracle verileri depolamak için bir tablo uzayı içerisinde bir veri segmenti ayırır. Veri segmentinin değerleri değiştirilerek bir tablo için ayrılacak yer miktarı da değiştirilebilir.
Görüntü(VIEW)
Görüntü bir ya da birkaç tablodan istenilen alanların alınmasıyla oluşturulan sanal bir tablodur. Görüntü bu tablolar üzerinde gerçekleştirilen bir sorgu sonucu oluşturulur. Bir görüntü üzerinde silme, güncelleme gibi işlemler yapılamaz. Çünkü görüntü oluşturulduğu tabloların sadece o anlık görüntüsüdür ve veritabanında kendi tanımının kapladığı yer haricinde yer kaplamaz.
Veri Blokları(Data Blocks), Genişlemeler(Extents),Parçalar(Segments)
Oracle veritabanında verilerin depolandığı en küçük birim veri bloğu olarak adlandırılır.Bir veri bloğu veritabanının depolama alanı üzerindeki belli bir byte uzunluğuna karşılık gelir. Veri bloğunun uzunluğu veritabanı oluşturulurken belirlenir.
Veri bloklarının bir üst birimi genişleme olarak adlandırılır. Bir genişleme art arda olan belirli sayıda veri bloğundan oluşur.
Genişleme'lerin bir üst birimi de parça'lardır. Parçalar belli bir mantıksal yapı için ayrılmış bir dizi genişleme'den oluşurlar. Farklı amaçlar için kullanılan parçalar vardır. Bunlar veri parçaları(data segments), indeks parçaları(index segments), geri alma parçaları(rollback segments) ve geçici parçalardır(temporary segment).
Bir tablo bir veri parça'sından oluşur. Tablonun verileri bu parça içerisindeki genişlemelere kaydedilir.(Oracle8i ile birlikte gelen yeni bir özellik olan bölümlenmiş tablo yapısında her bölüm bir veri parça'sına karşılık gelir.). Yine bir küme(cluster)'de bir veri parça'sından oluşur ve küme içerisindeki tüm tablolar o kümenin veri parça'sında yer alır.
Her bir indeks'te bir indeks parçasından oluşur ve indeks'in bütün verileri indeks parça'sında yer alır. Bir veritabanında, veritabanı kurtarma işlemleri(database recovery) ve yapılan değişkilikleri geri alma işlemleri(rollback) için bir ya da daha fazla geri alma parça'ları yer alır. Geçici parça'lar Oracle tarafından SQL komutları işletilirken ihtiyaç olduğunda oluşturulur ve SQL komutu işlemini bitirdiğinde bu parça tekrar sistemin kullanımına bırakılır.
Aşağıda veri blokları, genişlemeler ve parça ilişkisini gösteren bir şekil yer almaktadır.
Bellek Yapısı(Memory Structure) ve Arka Plan İşlemleri(Background Processes)
Bu bölüm Oracle veritabanının yönetiminin sağlanmasında kullanılan işlemleri ve bellek yapılarını içermektedir. Tüm bellek yapıları veritabanının oluşturulduğu bilgisayarın ana belleğinde yer almaktadır. Bu bölüm birden fazla kullanıcının aynı anda veritabanına erişip işlemlerini gerçekleştirmesinin nasıl olduğunu anlamak açısından önemlidir. Aşağıdaki şekil bu bölüm için temel alınacaktır.
Bellek Yapıları
Oracle işlemlerini gerçekleştirmek için bellek yapıları oluşturur ve bunları kullanır. Örneğin bellek çalışan program kodlarını ve kullanıcılar arasında paylaşılan verileri depolar. Oracle'da birkaç adet bellek yapısı mevcuttur: SGA(System Global Area), veritabanı tamponları(database buffers), redo log tamponları(redo log buffers) ve paylaşım havuzunu(shared pool) içerir.
SGA(System Global Area)
SGA bir oracle veritabanı oturumu için gerekli verileri ve kontrol bilgilerini içeren paylaşımlı bellek bölgesidir. SGA ve Oracle arka plan işlemleri bir Oracle veritabanı oturumunu oluşturur. Veritabanı oturumu başladığında Oracle SGA'yı oluşturur ve veritabanı kapatıldığında yok eder. Her bir veritabanı oturumunun kendine ait bir SGA'sı vardır. Oracle'a bağlanan kullanıcılar SGA içerisinde verileri paylaşımlı olarak kullanırlar. Yüksek performansın sağlanabilmesi için SGA'nın olabildiğince büyük olması gerekir. SGA büyük olursa bu alanda daha fazla bilgi depolanabilir ve sabit diske erişim sayısı azalır. SGA içerisinde depolanan bilgi veritabanı tamponları, redo log tamponları ve paylaşım havuzunu içeren birkaç tip bellek yapısına bölünmüştür. Bu alanlar sabit büyüklüktedir ve veritabanı açılırken oluşturulurlar.
Veritabanı Tampon Belleği(Database Buffer Cache)
En son kullanılan veri blokları SGA içerisinde veritabanı tamponu denilen yerde depolanır. Bu veritabanı tamponlarının hepsi veritabanı tampon belleğini oluşturur. Veritabanı tampon belleği değiştirilmiş ve değiştirilmemiş bilgileri içerir. Son kullanılan verilerin ya da çok kullanılan verilerin bellekte depolanması sayesinde sabit disk erişim işlemleri azalır.
Redo Log Tamponu(Redo Log Buffer)
SGA'nın redo log tamponu veritabanı verileri üzerinde yapılan son değişiklikleri depolar. Redo log tamponunda depolanan değişiklik bilgileri veritabanı kurtarma işlemlerinde gerekli olan redo log dosyalarına kaydedilirler.
Paylaşım Havuzu(Shared Pool)
Paylaşım havuzu SGA'nın paylaşımlı SQL alanları gibi bellek yapılarını içeren kısmıdır. Paylaşımlı SQL alanı veritabanına girilen her farklı SQL komutunu işlemek için gerklidir. Her bir paylaşımlı SQL alanı aynı komutu işleyen birden fazla uygulama tarafından kullanılır. Burada amaç diğer kullanıcılar için daha fazla paylaşımlı bellek alanı bırakabilmektir.
Geniş Havuz(Large Pool)
Geniş havuz SGA içerisinde isteğe bağlı bir alandır. Bu alan yedekleme, yapılan işlemleri geri yükleme, sunucunun giriş/çıkış işlemleri
vb. işlemlerde daha geniş bellek ihtiyacı için kullanılan alandır.
Program Genel Alanı(PGA)
PGA sunucu işlemleri için veri ve kontrol bilgilerini içeren bellek tamponudur. Bir sunucu işlemi başlatıldığında PGA Oracle tarafından otomatik olarak başlatılır. Genellikle PGA bir kullanıcı ya da bağlantı için ayrılan belleğe denir. Bu bellek üç bölümü içerir: Birincisi yığın uzayı'dır(Stack Space). Yığın bir her bir bağlantıya ait değişkenleri, dizileri
vb. yapıları tutan bellektir. İkincisi bağlantı bilgisi'dir(Session Information). Bağlantı bilgisi, ''multitheraeded'' sunucu olarak adlandırılan bir bilgisayarda çalışılmıyorsa PGA alanında, aksi halde SGA da depolanır.(''multithreaded'' uygulamalar aynı kod ve data segmenti kullanıp, farklı program sayacı, kayıtlık ve yığın kullanan uygulamalar için kullanılır.) Üçüncüsü Özel SQL alanıdır. Bu alanda farklı amaçla kulanılan bazı değişkenleri tutmak için kullanılır.
İşlem Yapısı(Process Architecture)
İşlem, işletim sistemlerinde, belli bir işi yapmak için bir adımlar dizisinin çalıştırılması olarak adlandırılmaktadır. Normalde her işlemin çalışabilmesi için bellekte kendine özel bir yeri vardır. Oracle'da da iki tür işlem vardır. Kullanıcı işlemleri(User Processes) ve Oracle
İşlemleri(Oracle Processes).
Kullanıcı İşlemleri(User(Client) Processes)
Bir kullanıcı işlemi bir uygulama ya da yazılımın çalıştırlmasını sağlamak için oluşturulur. Kullanıcı işlemleri program arayüzü(program interface) yoluyla sunucuyla iletişim işlemlerini sağlar.
Program arayüzü bir kullanıcı işlemlerinin sunucu ile ileitişim kurmasında kullanılan mekanizmalar olark bilinir. Program arayüzü veritabanı ile bir Oracle Forms ya da Reports programı arasında iletişim standartlarını sağlar.
Oracle İşlemleri(Oracle Processes)
Oracle işlemleri diğer işlemler tarafından işlemin belli adımlarını gerçekleştirmesi için çağrılırlar. Oracle işlemleri de sunucu işlemleri(Server Processes) ve arka plan işlemleri(Background Processes) olarak ikiye ayrılır.
Sunucu İşlemleri(Server Processes)
Oracle, veritabanına bağlanan bir kullanıcının isteklerini gerçekleştirebilmek için sunucu işlemlerini başlatır. Örneğin bir kullanıcının, o an SGA'nın veritabanı belleği'nde yer almayan bir bilgiyi sorgulaması, veri bloklarının veri dosyalarından okunup SGA'ya getirilmesini sağlayan sunucu işlemini başlatır. İstemci/Sunucu mimarili sistemlerde kullanıcı işlemleri ve sunucu işlemleri ayrı bilgisayarlarda çalıştırılır.
Arka Plan İşlemleri(Background Processes)
Oracle her veritabanı için ayrı olarak bir dizi arka plan işlemleri oluşturur. Oracle veritabanına bir anda birden fazla kullanıcının bağlandığını ve belli programları çalıştırdığını düşünelim. Oracle programlar tarafından oluşturulan bu kullanıcı işlemleri'ni gerçekleştirmek için arka planda bazı işlemler gerçekleştirir. Her bir veritabanı kendi arka plan işlmelerine sahiptir. Şimdi bu arka plan işlmelerinin neler olduğuna bakalım:
Veritabanı Yazıcısı(Database Writer- DBWn)
Veritabanı yazıcısı, veritabanı tampon belleğindeki değiştirilmiş veri bloklarını veri dosyalarına yazmakla görevlidir. Normalde tek bir veritabanı yazım işlemi bir çok sistemde yeterli olmasına rağmen, birden fazla yazım işlemi tanımlanabilir. Bu işlemlere DBW0...DBW9 şeklinde isim verilir. Veritabanı açılırken bu DB_WRITER_PROCESSES parametresi ile veritabına bildirilir.
Bir kullanıcı yaptığı değişiklikleri ''commit'' komutuyla onayladığında veritabanı yazıcısı bu değişiklikleri hemen veri dosyalarına kaydetmez. Veritabanı yazıcısı veri dosyalarına yazma işlemini kendi belirler ve ya SGA içerisine çok miktarda başka verilerin alınması gerektiği zaman ya da çok az veritabanı tamponu kaldığı zaman yazma işlemini gerçekleştirir. Veri dosyalarına yazım işlemi en son kullanılan verilerden başlanarak gerçekleştirilir.
Log Yazıcısı(Log Writer LGWR)
Log yazıcısı SGA'nın redo log tamponundaki bilgileri diske kaydetmek için kullanılır. LGWR tampondaki bilgileri o an kullanımda olan bir redo log dosyasına sıra ile yazar. Bu yazma işlemi veritabanının sahip olduğu birden fazla redo log dosyasına da yapılabilir.
Değişme Noktası(Checkpoint- CKPT)
Belirli zamanlarda SGA içerisindeki değişikliğe uğramış veritabanı tamponları DBWn tarafından belleğe yazılır. Bu işlem değişme noktası işlemi olarak adlandırılır. Değişme noktası işlemi DBWn'e değişme anlarını haber vermekten ve veritabanındaki bütün veri dosyalarını ve kontrol dosyalarını yeni değişme noktasından haberdar etmek için güncellemekten sorumludur.
Sistem Analizi(System Monitor-SMON)
Sistem Analizi veritabanı oturumu açılırken oturum için kurtarma yapar, yani kontrol dosyalarını kontrol ederek geri alınması gereken bir işlemin olup olmadığına bakar, eğer varsa geri allma işlemini gerçekleştirir. Birden fazla veritabanı oturumunun olduğu ortamlarda SMON aynı zamanda bozulan sistemler içinde ayrı ayrı kurtarma yapar. SMON aynı zamanda kullanılmayan geçici parçaları(temporary segment) temizlemekte ve herhangi bir problemden dolayı bozulan işlemleri kurtarmaktadır. Bozulan işlemlerin sorgu komutları SMON tarafından tablo uzayı ve veri dosyası tekrar aktif hale getirildikten sonra kurtarılır. Son olarak SMON veritabanında daha fazla boş yer açılsın diye boş genişlemeleri birleştirmektedir.
İşlem analizi(Process Monitor-PMON)
İşlem Analizi herhangi bir kullanıcı işlemi bozulduğunda o işlemin kurtarılmasını yapmaktadır. PMON işlemin kullandığı belleği ve kaynakları temizlemekten sorumludur. PMON aynı zamanda dispatcher(ileride anlatılıyor) ve sunucu işlemlerini kontrol eder ve kapandıklarında yeniden çalıştırır.
Yedekleyici(Archiver-ARCn)
Yeekleyici o an kullanılmakta olan redo log dosyalarını, doldukları zaman yedek depolama ünitelerine kopyalar. Tüm sistemler için bir ARC0 işleminin olması yeterli olsa da birden fazla işlem gerçekleştirilebilir. Bu LOG_ARCHIVE_MAX_PROCESSES parametrsei ile belirlenir. ARCn işlemi veritabanı ARCHIVELOG modda çalışırken kullanılır.
Geri Kurtarıcı(Recoverer-RECO)
Geri kurtarıcı dağıtık veritabanında sistem veya ağ hatalarından dolayı bekleyen işlemleri düzenler. Belli aralıklarla, yerel RECO uzaktaki veritabanına bağlanıp yereldeki dağıtık işlemlerle ilgili ''commit'' ve ''rollback'' işlemlerini yapmaktadır.
Dispatcer(Dnnn)
Dispatcher'lar çoklu ortamlarda isteğe bağlı olarak çalıştırılmaktadırlar. Her iletişim protokolü için en az bir dispatcher işlemi (D000,....,Dnnn) oluşturulmaktadır. Her dispatcher işlemi kullanıcı işlemlerinden gelen istekleri sunucu işlemlerine yönlendirmekte ve gelen cevapları da uygun kullanıcılara tekrar döndürmekten sorumludur.
Kilit(Lock-LCKO)
Kilit işlemleri birden fazla veritabanı oturumunun çalıştığı sistemlerde veritabanları arasında gereken bir takım kilitleme işlemlerini gerçekleştirir.
İş Kuyruğu(Job Queue-SNPn)
Dağıtık veri tabanı uygulamalarında 38 adetten fazla (SNP0,...,SNP9,SNPA,....SNPZ) iş kuyruğu işlemi tablo snapshot'larını otomatik olarak güncelleyebilir. Bu işlemler periyodik olarak başlatılır.
Oracle'ın Çalışmasına Bir Örnek
Aşağıdaki örnek bir istemcinin ağ üzerinden sunucudaki veritabanına erişip bir sorgulama yapmasının adımlarını içermektedir.
Oracle veritabanı ''host'' ya da ''database server'' olarak adlandırılan bilgisayarda çalışıyor vaziyettedir.
Bir kullanıcı istemci bilgisayarda kullanıcı işlemlerini gerçekleştiren bir uygulama programını çalıştırmaktadır. İstemci bilgisayar sunucu bilgisayar ile bağlantısını uygun Net8 sürücüsünü kullanarak gerçekleştirir.
Sunucu bilgisayarda da uygun bir Net8 sürücüsü çalışıyor vaziyettedir. Sunucu uygulama programından gelen bağlantı isteğini tespit eder ve kullanıcı işlemine karşılık gelen sunucu işlemini oluşturur.
Kullanıcı bir SQL komutu çalıştırır ve yaptığı değişikliği ''commit'' eder, yani onaylar.Örneğin kullanıcı bir tablo içerisindeki bir kaydı değiştirir.
Sunucu işlemi komutu alır ve paylaşım havuzunda bu SQL komutuna benzeyen bir paylaşımlı SQL alanı olup olmadığına bakar. Eğer böyle bir alan bulunursa sunucu işlemi kullanıcının bu SQL cümlesini çalıştırma haklarını kontrol eder. Eğer böyle bir alan yoksa yeni bir paylaşımlı SQL alanı oluşturulur ve SQL komutu çalıştırılır.
Sunucu işlemi bu SQL komutu için gerekli verilerin SGA'da olup olmadığına bakar. Eğer burada yoksa ilgili veri dosyasından verileri alıp SGA'ya getirir.
Sunucu işlemleri komutun gereklerine göre SGA'daki verileri değiştirir. DBWn değiştirilmiş veri bloklarını gerekli olduğu zaman kalıcı olarak diske kaydeder. SQL komutu onaylandığı için LGWR işlemi yapılan SQL işlemini redo log dosyalarına kaydeder.
Eğer SQL komutunun çalıştırılması başarılı olduysa sunucu işlemi ağ üzerinden istemcideki uygulamaya mesaj gönderir. Eğer başarılı olmadıysa uygun hata mesajını gönderir.
Tüm bu işlemler yapılırken veritabanı sunucusu diğer kullanıcıların aynı ya da farklı veriler üzerindeki işlemlerini de yürütür. Bu işlemlerin yapılabilmesi ve performansın artırılması için örneğimiz içerisinde anlatılmayan başka arka plan işlemleride gerçekleştirilir.
Veri Tanımlama Dili Komutları
SQL'de veritabanı nesnelerini oluşturma, silme, yapısını değiştirme işlemleri için kullanılan komutlara veri tanımlama dili komutları denir. Bu komutlar ''create'', ''alter'', ''drop'', ''grant'', ''revoke'', ''analyze'', ''audit'', ''comment'' komutlarıdır. Şimdi bu komutları kullanarak veritabanı nesneleri ile işlemler yapacağız.
[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]