Şekil 2. Bireysel Emeklilik Danışma Kurulu
Danışma Kurulu, üç ayda bir Hazine Müsteşarlığı tarafından önerilen ve kurul başkanı tarafından belirlenen tarih ve gündemle olağan olarak toplanır. Üyelerin toplantıya bizzat katılmaları esastır. İşlerinden geçici veya sürekli olarak ayrılmaları halinde yerlerine vekilleri toplantıya katılır. Danışma Kurulu Başkanı’nın gerek gördüğü hallerde veya üyelerden birinin yazılı başvurusu üzerine olağanüstü toplantı düzenlenebilir.
Danışma Kurulu toplantılarına, gerektiği takdirde kamu kurum ve kuruluşları, bireysel emeklilik şirketleri veya kamu tüzel kişiliğini haiz kurumların yetkili temsilcileri de bilgi ve görüşlerinden yararlanılmak amacıyla çağrılabilir. Danışma Kurulu, toplantıya çağrılan üyelerin yarısından bir fazlasının katılımı ile toplanır. Kararlar, toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğu ile alınır. Üyeler çekimser oy kullanamazlar. Olağan toplantılarda, toplantının yeri, gündemi, tarihi ve saati
vb. bilgiler en az yedi gün önceden üyelere duyurulur. Sekretarya hizmetini Hazine Müsteşarlığı yürütür (URALCAN, 2005, S.87.).
1.3.3. Emeklilik Gözetim Merkezi
EGM'nin amacı, 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununun 20/A maddesi ve ilgili mevzuat uyarınca Hazine Müsteşarlığının görevlendirme ve yetkilendirmesi çerçevesinde, Müsteşarlığın karar almasına yardımcı olacak verilerin sağlanması ve Müsteşarlığın yazılı iznine istinaden hizmet alacak bireysel emeklilik şirketlerine ve kamuya sağlıklı bilgi aktarımı için; emeklilik şirketlerinin faaliyetlerinin günlük olarak elektronik ortamda gözetimi ve yetkili kamu otoritelerine raporlanması, emeklilik şirketlerince yapılacak işlemlerin sonucunda oluşan bilgilerin konsolidasyonu, katılımcı bilgileri ile sözleşme bilgilerinin elektronik ortamda saklanması, gizliliğinin korunması, kamuoyunun ve katılımcıların bilgilendirilmesi, istatistik üretilmesi, bireysel emeklilik sisteminin analitik olarak sorgulanması, bireysel emeklilik aracıları sınavının yapılması ve bireysel emeklilik aracıları sicilinin takibi, ortak tanıtım, eğitim programları, yazılım ve benzeri konulardaki taleplerin karşılanması sistemin güven içinde işleyişi ile olası sorunların zamanında gerekli müdahalelerde bulunulmasına olanak sağlayacak veri oluşturulması faaliyetlerinde bulunmaktır (
[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]).
1.3.3.1. EGM’nin Faaliyet Konuları
• Yasa ve yönetmelikle tevdi edilen gözetim ve denetim altyapısını oluşturmak ve işletmek,
• Çeşitli yönetmelik, genelge, tüzük ve tebliğlerle bildirilen şekliyle iletişim altyapısı oluşturmak ve bu altyapıya işlerlik kazandırmak,
• Tarafsız bilgilendirme yapmak ve katılımcı adaylarının bilgilenmesini sağlamak,
• Aktüeryal hesaplar çerçevesinde gerek duyulan konular ile ilgili güncel ve projektif istatistiksel tablolar üretmek, aktüeryal rasyoları izlemek,
• Kamu kesimince ihraç edilecek uzun vadeli yatırım araçlarının saptanmasına yardımcı olacak araştırmaları yapmak,
• Bireysel emeklilik sistemine ilişkin ileriye yönelik modelleme, araştırma ve analizleri yapmak,
• Maliyetleri düşürmek, verimliliği artırmak amacıyla başta eğitim olmak üzere çeşitli faaliyetlerde bulunmak,
• Bireysel emeklilik aracıları sınavını düzenlemek, yürütmek ve ilgili sicil kaydını tutmak (URALCAN, 2005, ss.89-90).
1.3.4. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)
Bireysel emeklilik sisteminin işleyişi bakımından önem arz eden kuruluşlardan biri de Sermaye Piyasası Kurulu’dur. Bilindiği gibi emeklilik yatırım fonları sistemin temelini oluşturmaktadır. 4632 sayılı çerçeve yasada, emeklilik fonlarına ilişkin bir takım genel düzenlemelere yer verilmiş olmakla beraber, konuya ilişkin asıl düzenlemeler SPK tarafından yayımlanan hukuki tasarruflar aracılığı ile gerçekleştirilmektedir. Kurul tarafından yayımlanan Emeklilik Yatırım Fonlarının Kuruluş ve Faaliyetine İlişkin Esaslar Hakkındaki Yönetmelik, bu alandaki en kapsamlı düzenlemeyi içermektedir.
Emeklilik sözleşmelerinde yer alması gereken hususlara, katılımcıların emekliliği halinde bu kişilerin bulunması için yapılması gereken araştırmalara ve paranın bu araştırma süresi içinde değerlendirilmesine, sisteme giriş aidatı ile yönetim ve fon işletim giderleri miktar ya da oranlarına, kuruluş izni ve faaliyet ruhsatı başvurularında istenecek bilgi ve belgelere, bireysel emeklilik sisteminde katılımcıya ve kamuya açıklanacak bilgiler, açıklanma dönemleri ve sürelerine ilişkin esas ve usuller gibi konular esasen Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenmekle birlikte, bu süreçte Sermaye Piyasası Kurulu’nun da görüşü alınmaktadır (Emeklilik Gözetim Merkezi, 2005, s.27.).
1.3.5. Saklayıcı
Saklayıcı kuruluşlar, emeklilik yatırım fonu portföyünde yer alan varlıkları saklayan kuruluşlardır. Bireysel emeklilik uygulamasında fon portföyündeki varlıları saklama hizmeti, Takasbank veya Sermaye Piyasası Kurulu’nun yetki verdiği diğer kuruluşlar tarafından gerçekleştirilmektedir (İstanbul Ticaret Odası, 2007, s.175.).
1.3.6. Bireysel Emeklilik Şirketi ve Organizasyonu
4672 sayılı Bes kanunu, 4. bölüm, 8. Maddeden itibaren Bireysel Emeklilik Şirketleri ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir. Aynı zamanda, 28.02.2002 tarihli ve 24681 no.lu RG’de yayımlanan ‘Emeklilik şirketleri kuruluş ve çalışma esasları hakkında yönetmelik’ de, aynı yasanın 26. md. ile verilen yetki gereği, bu şirketlerin kuruluş ve çalışma esaslarını düzenlemektedir.
4632/8. md; ‘Emeklilik şirketi, bu kanuna göre kurulan ve bireysel emeklilik sisteminde faaliyet göstermek üzere bu kanun ile ihdas edilen emeklilik branşında ruhsat almış şirketi ifade eder. Şirket, 21.12.1959 tarihli ve 7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanunu hükümlerine göre hayat ve ferdi kaza sigortaları branşlarında da ruhsat alabilirler.’ der. Ayrıca aynı maddede, ‘Şirketin emeklilik branşı dışında başka bir branşta da faaliyet göstermesi halinde her bir branşa ait hesaplar ayrı tutulur.’ ibaresiyle, emeklilik ile ilgili muhasebesel işlemlerin, hayat ve ferdi kaza ile ilgili muhasebesel işlemlerden ayrı tutulması zorunluluğu getirilmiştir.
1.3.6.1. Kuruluş İşlemleri
• Bireysel Emeklilik Şirketi’nin kuruluşu için Hazine Müsteşarlığı’ndan izin alması gerekir. Kurulacak şirketin ticaret ünvanında ‘‘emeklilik’’ ibaresinin bulunması zorunludur.
• Bireysel Emeklilik Şirketi’nin Anonim Şirket olarak kurulması,
• Faaliyet konusunun ‘Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda’ belirtilen faaliyetlerle sınırlandırılmış olması,
• Sermayesinin yirmi trilyon liradan az olmaması, ödenmiş sermayesinin asgari on trilyon olması ve kalanının 3 yıl içerisinde ödenmesinin taahhüt edilmesi,
• Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması ve tamamının nama yazılı olması,
• Ana sözleşmesinin bu kanun hükümlerine uygun olması,
• İş planı ve sistem tasarımı ile yapılabilirlik raporlarının sunulması gerekir.
Kurucularının;
• Tasfiyeye tabi tutulan bankerler, bankalar, sigorta şirketleri ile para ve sermaye piyasalarında faaliyet gösteren diğer kurumlarda doğrudan ve dolaylı yüzde on veya daha fazla bir oranda pay sahibi olmaması,
• İlgili mevzuat çerçevesinde faaliyetlerinin tamamen veya belirli faaliyet alanları itibariyle sürekli veya başvuru tarihinden önceki bir yıl içerisinde bir ay veya daha fazla süreyle, geçici olarak durdurulma kararı verilmemiş olması,
• Müflis veya konkordato ilan etmiş olmaması, taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar bile ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis ya da basit veya nitelikli zimmet, cürüm işlemek için teşekkül oluşturmak, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma gibi yüz kızartıcı suçlar ile kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, kara para aklama veya devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs suçlarından dolayı kesinleşmiş mahkumiyet kararlarının bulunmaması,
• Emeklilik şirketi olmanın gerektirdiği mali güç ve itibara sahip olması gerekir.
• Sermayenin en az yüzde elli birinin mali piyasalar konusunda yeterli bilgi ve tecrübeye sahip tüzel kişi ortaklara ait olması ve tüzel kişi kurucuların yönetim ve denetimine sahip gerçek kişilerin, kurucuların sahip olduğu nitelikleri taşımaları gerekir. (ÖNAL, 2001, s.29.).