Çevrimdışı

Ü N İ T E 2

Uluslararası ticaret teorisi :Klasik ekolün temelleri Adam Smith tarafından atılmıştır.1776 yılında yayınlanan ‘Ulusların zenginliği’ adlı eseri ekonomi bilimi ve uluslararası ticaretin temel taşı durumundadır.’’Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler’’ bu teorinin temelini oluşturur.
Uluslararası ticaret :İki genel ticaret teorisine dayanır.
Tamamlayıcı teoriler :Ticaretin doğal yapısıyla ve ticari ilişkileri ‘’bırakınız yapsınlar’’ koşullarında inceler ve açıklarlar.
Zorlayıcı teoriler :Ticaretin miktarını, yapısı ve yönünü belirlemek üzere devlet müdahalesinin gerekli olup olmadığını sorgularlar. Bu teorileri gelişim sırası ile açıklarsak;
1 )Merkantalizm :Bir ülkenin refahı sahip olduğu değerli madenler , genellikle altın ve gümüş miktarı ile ölçülmektedir.İthal ettiklerinden daha fazla ihracat gerçekleştirmeli ve sahip oldukları altın miktarını artırmalıdır.İhracata ağırlık veren müdahaleci bir düşünce akımıdır.Merkantilizme göre dünya servetleri sabittir.Ticarette iki ülkenin birden kâr etmesi mümkün değildir.
2 )Mutlak üstünlük teorisi :Adam Smith’e göre ,her ülke diğerlerinden daha düşük maliyetle ürettiği mutlak üstünlüğüne sahip olduğu malları üretmeli bunların üretiminde uzmanlaşmalı ve bunları ihraç ederek pahalıya ürettiği malları dışarıdan ithal etmelidir.
Doğal üstünlük :Bir ülke bazı ürünlerin üretiminde; uygun iklim koşulları, doğal kaynaklara ulaşım kolaylığı ya da belirli özelliklere sahip işgücünün varlığı dolayısıyla doğal üstünlüğe sahip olabilir.
Kazanılmış üstünlük :Nihai mal üreten ya da hizmet sektöründe rekabet edebilen ülkeler ürün teknolojisinde kazanılmış bir üstünlüğe sahiptir.
3 )Karşılaşılaştırmalı üstünlük teorisi :David Ricardo’ya göre ülkeler hangi malların üretiminde yüksek bir üstünlüğe sahipse o mallarda uzmanlaşmalıdır.Kârlı dış ticaret için zorunlu koşul bu ülkelerde iç üretim maliyetlerinin birbirinden farklı olmasıdır.
Ticaret teorileri hakkında varsayımlar :
İki ülke, iki ürün :Smith ve Ricardo sadece iki ülke ve iki üründen oluşan bir dünya varsaymışlardır.
Taşıma giderleri :Taşıma giderleri önemli bir maliyet kalemi olduğundan endüstrilerin kuruluş yerlerinin belirlenmesinde de etkilidir.
Kaynağa yönelimli endüstriler :Üretim sürecinde hacmini yitiren ya da ağırlığı azalan ürünlerden oluşur.
Pazar yönelimli endüstriler :Üretim sürecinde ağırlığı artan ürünleri kapsar.
Serbest endüstriler :Bazı ürünlerde üretimin kaynağa veya pazara yakın olmasının bir önemi yoktur.
4 )Ülke büyüklüğü teorisi :
Kaynakların çeşitliliği :Doğal kaynaklar, geniş topraklar ve iklim koşulları avantajdır.
Taşıma giderleri :Büyük ülkelere ek maliyet getirir.
Ekonominin büyüklüğü ve üretim ölçeği :Kişibaşı geliri yüksek ülkelerteknoloji yoğun malların üretimine daha yatkındır.
5 )Faktör oranları teorisi :Eli Hecksher ve Bertil Ohlin geliştirmişlerdir.Bir ülke hangi üretim faktörüne zengin olarak sahipse ;üretimi o faktörü yoğun biçimde gerektiren mallarda karşılaştırmalı üstünlük elde eder,yani onları daha ucuza üretir ve o alanlarda uzmanlaşır.
Heckscher-Ohlin modelinden türetilen üç tane teorem vardır.
Faktör fiyatları eşitliği teorisi :Bu teoriye göre serbest ticaret ülkeler arasında faktör fiyatlarını eşitler ve bu bakımdan uluslararası serbest faktör hareketliliği ile aynı sonucu doğurur.
Stolper Samuelson teorisi :Serbest ticaretin ülkenin bol olarak sahip olduğu faktörün reel gelirini yükselteceği , kıt faktörün gelirini ise düşüreceği ortaya konmaktadır.
Rybczynski teorisi :İki mallı ve iki faktörlü bir modelde , tam istihdam durumunda, eğer tek bir faktörün arzı artırılacak olursa, o faktörü yoğun olarak kullanan malda üretim genişler, diğer malda ise üretim daralır.
Leontief paradoksu :İhracat yerine ithalata rakip endüstrilerin incelendiği bir araştırmada ABD’ nin emek yoğun mallar ihraç edip sermaye yoğun mallar ithal ettiğini göstermiştir.Oysa, ABD‘ nin o dönemde dünyanın en zengin sermaye stokuna sahip ülkesi olduğu düşünülürse Heckher-Ohlin modeline göre sermaye yoğun mallar ihraç edip emek yoğun mallar ithal etmesi gerekirdi. Leontief paradoksu diye bilinen bu sonuç iktisatçılar arasında şaşkınlık yaratmıştır.
6 )Yeni teoriler :
Nitelikli işgücü teorisi :Belli türlerdeki mesleki veya nitelikli işgücü bakımından zengin ülkeler, üretimi büyük ölçüde bu faktörlere bağlı mallarda uzmanlaşırlar. Niteliksiz emeğe bol olarak sahip ülkeler ise niteliksiz emek faktörünü içeren malların üretiminde üstünlüğe sahip olurlar.
Teknoloji açığı teorisi :Bir yeniliği ilk kez bulan firma onun monopolcüsü olur. Daha sonra teknolojik taklit yoluyla ya da doğal kaynak üstünlükleri sayesinde bu malı geliştiren ülkeden daha ucuza üretebilirler.Malı ilk icat edenler bu ülkelerle rekabet edemedikleri için az gelişmiş ülkelerden ithal etmeye başlarlar.
Ürün dönemleri teorisi :Vernon’ na göre her ürünün üretim dönemleri vardır.Ticareti yapılan ürünün nerede üretileceği ürünün hangi dönemde olduğuna bağlıdır.
1.aşama piyasaya giriş
2.aşama büyüme dönemi
3.aşama olgunluk dönemi
4.aşama düşüş dönemi
Tercihlerde benzerlik teorisi :İsveçli Linder’ e göre homojen nitelikte olmayan ürünlerin ticareti üretim maliyetlerinden çok ülkeler arasındaki satın alma zevklerine ve halkın çoğunluğunun talebine bağlıdır.
Ülke benzerliği teorisi :İki ülke arasındaki farklar ne kadar fazla ise aralarında ticaret gerçekleşmesi olasılığı o kadar yüksektir.Kendi yerel pazarına en çok benzeyen ülkeyi tercih eder.
Ölçek ekonomileri teorisi :Bütüngirdilerde meydana gelen artışa bağlı olarak ortalama maliyetlerde meydana gelen düşme olarak tanımlanır.Bunun da sermaye yoğun sektörlerde ortaya çıkması daha muhtemeldir.
Monopolcü rekabet teorisi :Sanayi malları üzerindeki iki yönlü ticaret olayını, yani bir ülkenin aynı malın değişik türlerini neden hem ihraç hem de ithal etmekte olduğunu açıklamak üzere ortaya atılmıştır.
Endüstri içi ticaret teorisi :Bir ülkenin aynı endüstriye ait malların iki yönlü ticaretidir.
Ürün farklılaştırması teorisi :Sanayi mallarının çoğu homojenlik varsayımına uymaz.Aralarında kalite yönünden hiçbir fark olmasa da tüketici gözünde farklıymış imajı yaratılarak bir üstünlük sağlanabilir. En iyi örnek otomobildir.
Uluslararası rekabetçi gücün belirleyicileri :Porter’ a göre ;
1 ) Faktör koşulları
2 ) Ülke içi talep koşulları
3 ) İlgili ve destekleyici endüstrilerin varlığı ve gelişmişlik düzeyi
4 ) Firma yapısı, strateji ve rekabet