Çevrimdışı

Hatay ve çevresi, Anadolu’da yerleşmenin ilk görüldüğü alanlardan biridir. Burada ilk insan faaliyetlerine ait izler M.Ö. III. bine kadar uzanır. Tarihin belirli dönemlerindeki yoğun yerleşme ve nüfus özellikleriyle oldukça dikkat çekmiştir. Ancak Hatay nüfusuna ait sağlıklı verilere 1940 ve sonrasında ulaşmak mümkündür. Buna göre Hatay’ın 1940 nüfusu, 246.138’dir. Günümüzde ise (2008) il nüfusu 1.386.224 olup, bunun 696.050’si erkek, 690.174’ü ise kadındır. Bu durum 68 yıllık süreçte nüfusun yaklaşık 5,6 kat büyüdüğünü göstermektedir. Nüfusun %32’si (683.991 kişi) il ve ilçe merkezlerinde yaşarken, geri kalan %68’lik bölümü ise (729.296 kişi) belde ve köylerde yaşamaktadır. Günümüzde Hatay, km2’ ye düşen 262 kişiyle ülkemizdeki iller arasında nüfus yoğunluğu yönüyle 4. sırada yer alır.

Altınözü
7.428
55.689
63.117
Dörtyol
67.430
76.484
143.914
Hassa
9.301
45.329
54.630
Merkez (Antakya)
188.310
239.141
427.451
İskenderun
176.374
128.517
304.891
Kırıkhan
68.212
212
102.424
Reyhanlı
60.418
24.413
84.831
Samandağ
43.528
85.483
129.011
Yayladağı
6.305
15.780
22.085
Erzin
30.137
9.142
39.279
Belen
21.293
6.635
27.928
Kumlu
5.255
8.471
13.726
Toplam
683.991
729.296
1.413.287

Tablo : Hatay’da Nüfusun Yerleşmelere Göre Dağılımı (2008)


Hatay’da 2000 yılı verilerine göre ham doğum oranı ‰ 24.88 iken, doğurganlık oranı ‰ 409 olarak gerçekleşmiştir. Geçmiş yıllara göre her iki değerde de bir düşüş olmasına karşın, ham doğum ve oğurganlık oranları halen Türkiye ortalamasının üzerindedir.

Yine aynı yıl itibariyle ilde okuma-yazma bilenlerin nüfusa oranı, erkelerde %93,6, kadınlarda %78.7 olarak belirlenmiştir. Buna karşın okuma-yazma bilmeyenlerin oranı ise %13,9’dur. Bu anlamda erkeklerin oranı ülke ortalamasını yakalarken, kadınlardaki okuma-yazma oranı Türkiye ortalamasının altındadır.
İlde genç nüfusun fazla olması, nüfusun bağımlılık oranını artırmıştır. Yine 2000 yılı verilerine göre Hatay’da bağımlılık oranı %62,2’dir. Türkiye genelinde olduğu gibi Hatay’da da çalışma çağındaki nüfusun artış oranının yüksek olması, işsizlik sorununu doğurmuştur. Bu bağlamda ilin nüfus yapısını etkileyen bir başka faktörü de, ekonomik nedenli göçler oluşturur. İlde özellikle Suudi Arabistan başta olmak üzere, Arap ülkelerine yönelik bir işçi göçünün varlığı dikkat çekicidir. Son yıllarda bunlara Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni de eklemek gerekir.
Türkiye genelinde olduğu gibi, Hatay’da da nüfusun, dolayısıyla yerleşmelerin büyük oranda ovalarda toplandığı söylenebilir. Özellikle Dörtyol’dan Belen ve Arsuz’a kadar uzanan kuzey-güney yönündeki hat ile Samandağ’ından Antakya-Serinyol’a kadar uzanan güneybatı-kuzeydoğu yönündeki hatta yerleşmeler neredeyse kesintisiz devam ederken, diğer kesimlerde daha çok münferit bir yapıdadır. Bu iki hat yerleşmelerin ve nüfusun en yoğun olduğu yerlerdir. Nitekim Hatay’da şehir özelliği gösteren merkezlerin de (Antakya, İskenderun, Dörtyol, Kırıkhan ve Samandağ) bu iki hatta toplandığı rahatlıkla söylenebilir. Bunlardan özellikle Antakya, İskenderun, Dörtyol ve Kırıkhan iş imkânlarının fazla olması ve diğer şehirsel olanaklardan dolayı çevrelerinden göç almış ilin belli başlı şehirleridir.
Buna karşın yükseltinin ve eğimin arttığı (özellikle Amanos Dağları) kesimlerde yerleşme yoğunluğu düşer. Bu alanlar sürekli yerleşmelerden çok yayla gibi mevsimlik yerleşmelerin yoğunluk kazandığı alanlar olarak insan yaşamına girmiştir. Bu genel çerçevenin dışında kalan tek yerleşme Belen olup, bu durum şehrin Amanos’ların karayolu ulaşımına uygun yerinde kurulmuş olmasıyla açıklanabilir.

Hatay’da 2000 yılı sayımına göre çalışan nüfusun (518.808) %61.62’si tarım, %30.21’i hizmetler, %8.15’i ise imalat sanayinde istihdam edilmiştir. Benzer şekilde hizmetler sektöründe çalışanların %22.17 gibi büyük bir bölümü toptan ve perakende ticaretle uğraşmaktadır. Bu bağlamda il ekonomisinin temelini tarım-hayvancılık ve ticaretin oluşturduğu, bunları imalat sanayinin takip ettiği söylenebilir. Bu anlamda Hatay ekonomisinde, özellikle Cilvegözü ve Yayladağı sınır kapılarına bağlı olarak Suriye başta olmak üzere, diğer Arap ülkeleriyle yapılan ticaret önemli bir pay oluşturur. Bu ticaret daha çok sanayi ve tarım ürünlerine dayalıdır. Nitekim 2004 yılı verilerine göre ilin ihracat kalemlerinde demir-çelik ilk sırada yer alırken, meyve-sebze ikinci sırada yer almıştır.

Hatay ilinin 5.403 km2 olan yüzölçümünün %50.10’u tarım, %38.50’si orman funda ve makilik, %9.9’u çayır-mera, %0.30’u sulak alan ve %1.20’si de diğer arazilerden oluşur.
Asi deltası, Erzin, Dörtyol, Payas ve İskenderun çevresindeki kıyı ovaları ile iç kesimdeki Amik ovası ilin belli başlı tarım alanlarıdır. Gerek bu alanların verimliliği ve gerekse yörede egemen olan Akdeniz ikliminin etkisiyle Hatay’da tarımsal ürün yelpazesi geniştir. Amik Ovası başta olmak üzere ilin neredeyse genelinde yılda iki ya da üç ürün alınabilmektedir. Bu bağlamda Hatay’ın hemen her kesiminde tahıldan meyve-sebzeye kadar birçok tarım ürününü yetiştirmek mümkündür. Özellikle pamuk gibi endüstriyel bitkiler Amik ovası ve çevresinde Kırıkhan, Antakya ve Reyhanlı’da, meyve-sebze üretimi ise Dörtyol, İskenderun ve Samandağ’da, yapılmaktadır. Buna göre 2003 yılı Türkiye narenciye üretiminin %16’sını, sakızkabağı üretiminin %12’sini ve pamuk üretiminin %11’ini Hatay karşılamıştır. Son yıllarda zeytin üretimi de hatırı sayılır derecede artmıştır.

Bitkisel üretimin öne çıktığı Hatay ilinde hayvancılık ikinci planda kalmaktadır. 2004 yılı itibarıyla 84.627 büyükbaş, 136.154 küçükbaş, 1.719.615 kanatlı hayvan ve 39.031 arı kovanı vardır.
Hatay’da en fazla avlanan deniz ürünleri istavrit, barbunya ve gümüş balığıdır. Özellikle Samandağ ve Arsuz avcılığın yanında kültür balıkçılığının da yoğun yapıldığı yerlerdir.

İlde özellikle 1970 yılında faaliyete geçen demir-çelik fabrikasıyla birlikte, İskenderun, Dörtyol-Payas çevresinde demir-çeliğe dayalı sanayi faaliyetleri yoğunluk kazanmıştır. Bu faaliyetlerin, Hatay’daki imalat sanayinin temelini oluşturduğu söylenebilir. Diğer taraftan ilde pamuk ve zeytin gibi tarım ürünlerine bağlı sanayi kolları da gelişme göstermiştir. Özetle ildeki bütün sanayi faaliyetleri, Antakya, İskenderun ve Payas olmak üzere 3 organize sanayi bölgesi ile Antakya, İskenderun, Dörtyol, Payas, İskenderun 5 Temmuz, Antakya Deri Kösele olmak üzere 6 küçük sanayi sitesi çatısı altında toplanmıştır.

Hatay’da çeşitli madenler bulunmaktadır. Bunları şöyle sıralayabiliriz. Dörtyol’da demir ve alüminyum, İskenderun’da krom ve demir, Hassa’da bakır, çinko, kurşun ve alüminyum, Kırıkhan’da demir, Altınözü’nde kükürt, Yayladağı’nda fosfat, Antakya merkezde asbest ve altın yatakları bulunmaktadır.

Günümüzde Hatay’da en gelişmiş ulaşım sistemi karayolu ulaşımıdır. İlde 365 km’si devlet yolu, 308 km’si il yolu, 89 km’si otoyol ve 2749 km’si köy yolu olmak üzere toplam 3511 km karayolu bulunmaktadır. İl genelinde herhangi bir ulaşım güçlüğü söz konusu değildir. Ulaşım ağındaki bu durum araç sayısında da kendini göstermiştir. Nitekim 2005 verilerine göre Hatay’daki karayolu taşıt sayısı 223.533 adettir. Bu değer Türkiye’deki araç sayısının %3.6’sını oluşturmaktadır. Hatay bu yönüyle iller arasında 11. sırayı alır. Özellikle Cilvegözü ve Yayladağı sınır kapılarının varlığı ve sınır ticaretine bağlı olarak, il genelinde taşımacılık faaliyetlerinin geliştiği ve dolayısıyla çekici ve kamyon türü araçların sayısının fazla olduğu göze çarpar.
Yine Hatay’da sanayi ve ticarete bağlı olarak gelişme gösteren diğer bir ulaşım sistemi denizyolu olup, bu noktada İskenderun Limanı özellikle Ortadoğu ülkelerine yönelik ticari sevkiyatlarda aktarım fonksiyonuyla ön plana çıkmıştır. Limanın kapasitesi, donanımı, etki bölgesi ve taşınan yük miktarı göz önüne alındığında, hinterlandının sadece Hatay ve Türkiye ile sınırlı olmadığı, aynı zamanda Doğu Akdeniz ve Ortadoğu’nun en önemli limanlardan biri konumunda olduğu anlaşılmaktadır. Bunun dışında ayrıca ilde İsdemir Limanı, Advansa Sasa Polyester Tesisleri, Asfalt İskelesi, Çekisan Şamandırası, Gübretaş Sarıseki İskelesi, Orhan Ekinci İskelesi ve Yazıcı İskelesi de bulunmaktadır.
İlde havayolu ulaşımı son yıllarda gelişme göstermiştir. Bu anlamda Hatay’da 2007 yılında hizmete açılan bir havaalanı olup, buradan İstanbul, Ankara ve Kıbrıs/Lefkoşa’ya düzenli seferler yapılmaktadır. Havaalanının ilk yılında toplam 1200 uçuşta 140.000 yolcu taşınmıştır.
İlde demiryolu ulaşımının gelişme gösterdiği söylenemez. Bu anlamda sadece Adana-Gaziantep arasındaki demiryolu hattından ayrılan bir tali hat İskenderun ilçesine kadar uzanır. Fakat bu hat daha çok yük taşımacılığına dönük olarak kullanılmaktadır.

Hatay turizm potansiyeli yüksek olan fakat bugüne kadar bu potansiyelin tam olarak değerlendirilemediği illerimizden biridir. Bu potansiyeli oluşturan değerlerden ilki ve en önemlisi, yörenin tarihsel, kültürel ve inanç özellikleridir. Antakya ve çevresinin tarih sürecindeki yeri ve önemi, Hristiyanlık için bazı ilkleri bünyesinde barındırması ve günümüzde dahi üç semavi din ve bunların mezheplerine mensup toplulukların barış içerisinde burada yaşıyor olması turizm açısından en büyük değerleri oluşturmaktadır.
Hatay, şifalı suları, yaylaları ve kumsallarıyla yüksek sağlık turizmi potansiyeline sahiptir. Erzin içme ve kaplıcası ile Reyhanlı Hamamat kaplıcası birçok ziyaretçi kendine çeker. Bunun yanında Antakya’ya 10 km uzaklıkta yapılan beş yıldızlı termal otel ildeki en önemli sağlık turizmi tesisini oluşturmaktadır.
Hatay bir sınır ili olması nedeniyle Suriye ve diğer Ortadoğu ülkelerinden, Balkanlar ve Avrupa’ya uzanan güzergâhta transit geçiş noktası niteliğindedir. Bu nedenle Ortadoğu’dan Türkiye ve Hatay’a giriş yapan turist sayısı oldukça dikkat çekicidir. 2004 yılında Hatay’ı 479 578 yabancı turist ziyaret etmiştir.