Çevrimdışı

Kuva-yı Milliye, Yunanlıların İzmir'i işgal etmeleri ve Anadolu'da ilerlemeleri üzerine kurulan ve düşmana karşı savaşan kuruluşlardır. Kuva-yı Milliye birlikleri, düzenli ordu kurulana dek, Kurtuluş Savaşında çete ve silahlı savunma kuruluşları olarak büyük yararlılıklar göstermiştir. Kuva-yı Milliye adı, önceleri İzmir bölgesinde bulunan ve silahlı direnişçilere verildiği halde sonraları bütün milli hareketi kapsayacak şekilde kullanılmıştır.

Kuva-yı Milliye işgalcilere karşı halkın tepkisi sonucu kurulmuştur. Kuva-yı Milliyenin amacı hiçbir devletin ve milletin egemenliğini kabul etmeyen, milletin kendi bayrağı altında özgür ve bağımsız yaşamasıdır. Bölgesel mahiyeti yanı sıra sivil bir yönetim altında savaşan kişilerden oluşmaktadır. İzmir Bölgesinin efeleri, güneydoğu bölgesinin çeteleri Kuva-yı Milliyecilerdir. Milli mücadelenin başında milletçe bir direnme hareketi olarak ortaya çıkmış olan bu bölgesel kuruluşlar, daha sonra TBMM'nin kurulması ile birleştirilmiş ve I. İnönü Savaşı sırasında da bütünü ile birlikte düzenli orduya dönüşmüştür.

Milli Mücadele döneminde Kuva-yı Milliye örgütleri, Aydın'dan Denizli'ye kadar olan alanda konumlanan milis kuvvetlerinden meydana gelmekteydi. Aydın-Denizli çizgisinde Çine, Umurlu, Nazilli, Köşk ve Sarayköy noktalarında cepheler kurulmuştur. Bu bölgelerde faaliyet gösteren milislerin örgütlenmesinin öncülüğünü 57. Tümen komutanı Albay Şefik (Aker) Bey, 175. Alay Komutanı Binbaşı Hacı Şükrü Bey ve Denizli'den Köşk Cephesi'ne nakledilen 57.Topçu Alayı'nın Komutanı Binbaşı İsmail Hakkı Bey yapmaktaydı. Anadolu'da olduğu gibi Denizli'de de Mondros Mütarekesi'nin ağır şartlarını ortadan kaldırmak için İstanbul Hükümeti "heyet-i nasiha" adı verilen bir kurul oluşturarak Anadolu'ya göndermiştir.

25 Nisan 1919'da Denizli'ye gelen üyeler, Denizli halkını Hükümet Konağı önünde toplayarak padişahça gönderilen ve Mondros Mütarekesi şartlarına uyulması gerektiğini bildiren duyuruyu halka okumuşlardır.Fakat, İstanbul Hükümeti'nin bu girişimi, Denizli halkı üzerinde önemli bir etki yaratmamıştır. Çünkü, Denizli halkı bu konudaki kararlılıklarını, beklenen işgal öncesinde İzmir'de toplanan Redd-i İlhak Kongresine katılmalarıyla göstermiştir.

"İzmir Müdafaa-i Hukuk ve Redd-i İlhak Cemiyeti", 22 Mart 1919'da İzmir'de toplanacak olan kongreye, Balıkesir, Aydın ve Denizli'den de üyelerin gönderilmesini istemiştir. Kongreye katılmak üzere Denizli Merkez ilçeden Müftü Ahmet Hulusi Efendi (1861-1931. Mezarı İlbadı Mezarlığında bulunmaktadır), Belediye Başkanı Hacı Tevfik, Tavaslızade Mustafa Yusuf Bey ve Efendiler katılmışlardır. Kongrede, Wilson ilkelerine uymayan işgalci güçler protesto edilerek, Balıkesir,

Aydın ve Denizli Sancakları'nda Müdafaa-ı Hukuk ve Redd-i İlhak Cemiyetleri'nin kurulmasına karar verilmiştir.
Kuva-yı Milliye hareketi oluşturma çabaları sürerken, 14-15 Mayıs gecesi sabaha karşı İzmir'i işgale başlamışlardır. Denizli Mutasarrıfı Faik (Öztırak) Bey Yunanlıların İzmir'i işgal ettiğini bir telgrafla öğrenmiş ve haberi derhal, Müftü Ahmet Hulusi Efendi, Belediye Başkanı Hacı Tevfik Bey, Denizli Askerlik Şubesi Başkanı Miralay (Albay) Tevfik Bey'e ve şehrin ileri gelenlerine bildirmiştir. Ertesi gün büyük bir protesto mitingi düzenlemek gerektiği kararlaştırılmıştır.
Müftü Ahmet Hulusi Efendi'nin görevlendirdiği tellallarla 15 Mayıs 1919 sabahı erken saatlerde camilerde toplanması gerektiği, sabah namazının kılınmasının ardından cemaatle birlikte imamların da Belediye'nin önüne gelmeleri istenmiştir.
15 Mayıs 1919 günü sabah namazından sonra, Yunanlıların İzmir’i işgal etmesi üzerine gerçekleştirilen ilk protesto mitingi, işgalden yaklaşık dört saat sonra, Denizli’de gerçekleştirilmiştir. 15 Mayıs sabahının erken saatlerinden itibaren halkın bir kısmı Çaybaşı Mahallesi’ndeki Türk Ocağı binasında ve Hükümet Konağı önünde, bir kısmı da Delikliçınar’daki İttihat ve Terakki Partisi yandaşlarının toplandığı Meserret Kıraathanesi önünde, diğer bazı gruplar da Kayalık Mahallesi’ndeki Müftülük binası ile Bayramyeri’ndeki Belediye önünde toplanmışlardır.




Daha sonra şehrin çeşitli yerlerinde toplananlar ve Denizli’nin köylerinden gelenler Bayramyeri’nde toplanmışlardır. Ayrıca Denizli’de yıllardır dostça bir hayat sürdüren Ermeni ve Rum erkekleri de miting için Denizlilerin yanında yer almışlardır. Burada, 15 Mayıs 1919 günü Cuma namazının ardından Kayalık Cami’indeki sancak çıkartılarak tekbirlerle sokaklarda dolaştırılmış ve halk Bayramyeri’ne çağrılmıştır. Müftü Ahmet Hulusi Efendi önderliğindeki halk tekbirlerle Belediye önüne gelmiştir.




15 Mayıs 1919 Cuma günü burada toplanan halka hitap etmek amacıyla, Müftü Ahmet Hulusi Efendi, Belediye Başkanı Hacı Tevfik Bey ve Mutasarrıf Faik (Öztırak) Bey Belediye binasının balkonundaki yerlerini almışlar ve kalabalığa Müftü Ahmet Hulusi Efendi hitap etmiştir. Müftü Ahmet Hulusi Efendi hitabında, "Bu tecavüze karşı hareketsiz kalmak, din ve devlete ihanettir,"diyerek Yunanlıların İzmir’i işgalini şiddetle protesto etmiş ve Denizli halkını yaklaşan bu tehlike karşısında mücadeleye davet etmiştir. İşgale karşı kayıtsız kalmanın düşünülemeyeceğini ve vatanın hiçbir zaman savunmasız bırakılamayacağını vurgulayarak, aynı zamanda Millî Mücadele’nin ilk “kutsal savaş (cihat)” fetvasını da ilân etmiştir. Ahmet Hulusi Efendi konuşmasında, Türkleri “silah ve cephane azlığına bakmadan, yurt savunmasına çağıran” bu fetvasıyla Denizli halkını her türlü şartlarda Milli Mücadele’ye katılmaya davet etmiştir.