Çevrimdışı

Sultan II. Abdülhamit vesveseli yapısı ve etrafındaki adamlarının yönlendirmesi ki, özellikle yeni sadrazamı Küçük Sait Paşa’nın, Kâmil Paşa’nın rakibi olması nedeniyle, Kâmil Paşa’yı İzmir’de hafiyeleri aracılığıyla sürekli gözetim altında tutmuştur. Ancak Kâmil Paşa’yı bir biçimde kendine bağlı kılmak amacıyla da oğlu Sait Bey’i kendisine yaver yapmıştır. İzmir Saat Kulesi işte böylesi siyasal ilişkilerin yaşandığı bir dönemde inşa edilmiştir. Vâli Kâmil Paşa da Sultanın cülûsunun yirmi beşinci yıl dönümünü vesile görerek, II. Abdülhamit ile arasını iyi tutma amacıyla kulenin yapımına özel bir önem vermiş ve kent için simgesel bir yapı inşa edilmiştir.
1900 yılında, Sultan II. Abdülhamit’in tahta çıkışının yirmi dördüncü yılı dolup, yirmi beşinci yıla adım atılmaktadır, bu nedenle “Millî Bayram” ilân edilen cülûs yıldönümü için, tüm imparatorlukta, en ücra noktalara varıncaya kadar büyük kutlamalar organize edilmekte ve günün anısına kalıcı eserler vücûda getirilmek için çalışılmaktadır. Anadolu’nun Batı ucunda yer alan ve İmparatorluğun en önemli liman kenti olan kozmopolit İzmir’in ileri gelenleri, millî bayram ilân edilen 1 Eylül tarihinin anısına neler yapılması gerektiğini düşünmeye başlamıştır. İşte bu süreç içinde 1 Ağustos 1900 tarihinde Vâli Mehmet Kâmil Paşa’nın başkanlığında Hükümet Konağı’nda kentin yerel yöneticileri, mülkî ve askerî idareciler, memurlar ve şehrin ileri gelenleriyle bir toplantı gerçekleştirilmiştir. Toplantıda ne yapılması gereği tartışılmış ve varılan karar “...şehrimiz namına da bir hatıra-yı ubûdiyyet ve sadakât olmak üzere, hükümet-i seniyyece bir eser vücûda getirilmesine teşebbüs kılınmıştır” sözleriyle ifade edilmiştir.

Yukarıdaki ifade ile duyurulan kararın somutlaşmış biçimi, İzmir şehri adına yapılacak eserin, çeşmeli bir saat kulesi olması nedeniyle, Kulenin öyküsü 1 Ağustos 1900 tarihinde başlamaktadır. Vilâyette toplanan kurul, yaptırılması planlanan esere ilişkin somut ifadelerle kararı açık hale getirmiş ve bunu kamuoyuyla şöyle paylaşmışlardır: “Cülûsun [tahta çıkma] yirmi beşinci yıldönümü münasebetiyle şehrimizde vücûda getirilecek olan işbu eser, dört taraftan görünür Saat Kuleli gayet musanna [sanat eseri] bir çeşmedir ki, bu çeşme, Kışla-yı Hümayun [Sarı Kışla] yakınında mermer döşeli bir zemin üzerine inşa edilecektir.”

Çeşmeli saat kulesinin yapılmasına karar veren vilâyet komisyonu, plan ve projelerin hazırlanması için mimar ve mühendisleri görevlendirdikten sonra, bu toplantıda özel bir karar daha almış ve yaptırılacak olan eserin planları hazırlandıktan sonra, gümüşten bir modelinin kuyumculara yaptırılarak, Padişaha takdim edilmesi sonucuna da ulaşmıştır.
1 Ağustos 1900 tarihinde Vilâyet Makamında toplanan kurul, vilâyet adına inşââtla ilgili her türlü yetkiye sahip ve inşââtı yürütecek ve nezaret edecek özel bir komisyonun kurulmasına da karar vermiş ve komisyon şu isimlerden oluşmuştur:

1- Vilâyet İdare Meclisi Üyesi Abdülkadir Paşa
2- İzmir Belediye Reisi Eşref Paşa
3- Askerîyeden Kaymakam Şevket Beyefendi
4- Muteber Tüccarlardan Arabyan Karabet Efendi
5- Muteber Tüccarlardan Sarrafin Efendi
6- Vilâyet Nafia Başmühendisi Baranofski Efendi

Saat Kulesi inşâât komisyonu, 14 Ağustos 1900 tarihinde Vilâyet konağında toplanmıştır, toplantının gündeminde; hazırlanan planların incelenmesi ve uygun görülürse, temel atma töreninin tarihinin belirlenmesi vardır. Toplantıya, komisyon üyelerinin tamamının yanı sıra proje müellifi Mösyö Pere de katılmış ve Mösyö Pere, Arap Mimarîsi üslûbunda hazırladığı Çeşmeli Saat Kulesinin mimarî çizimlerini ve haritalarını komisyona sunmuştur. Planlar üzerinde çalışıldıktan sonra komisyon, haritaların tamamını uygun görerek, inşââtın başlatılmasına karar vermiş ve temel atma töreninin tarihini de Sultan II. Abdülhamit’in cülûsunun yirmi dördüncü yıldönümü olan 1 Eylül 1900 olarak belirlemişlerdir. Vâlilik makamı, cülûs ve temel atma törenlerinin gerçekleştirileceği 1 Eylül tarihinde Konak önünde şenlikler yapılmasını planlamış ve bunun için de bir kutlama komitesi oluşturarak çalıştırmaya başlamıştır.
Saat Kulesinin inşâât hazırlıkları sürerken, Vâli Mehmet Kâmil Paşa, yirmi beşinci yıl şerefine kent adına bir kıymetli bir hatıra daha yaptırılmasına karar vermiştir. Bu eser, Sarı Kışla’nın dahili meydanında, yirmi beşinci yılın anısına olduğunun anlaşılması için yirmi beş tane musluktan oluşan işlemeli gayet şık bir Şadırvandır. Şadırvanın plan ve projesinin hazırlanması işi yine Mühendis Mösyö Pere’ye verilmiş ve Mösyö Pere de kısa bir süre içinde gerekli olan plan ve haritaları hazırlamıştır.